حجت‌الاسلام والمسلمین حسن شیرزاد کمانگر، پژوهشگر پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن طی یادداشتی نوشت: انسان موجود اجتماعی و نیازمند روابط با دیگران است و هر انسانی براساس آداب، رسوم، اعتقادات و باورهای خودش، دارای روابط خاص خواهد بود ولی‌ کسی که مسلمان است چون معتقد است اسلام دینی جامع، جاودانه و دارای برنامه‌ها برای زندگی است باید روابط خودش را براساس آنها تنظیم کند. وجود الگویی از انسان کامل در زندگی و رفتار مناسب با دیگران اثرگذار بوده و می‌تواند زندگی سعادت‌بخش و مورد رضایت خداوند را فراهم کند.

امام حسین(ع) به‌‎عنوان انسان کاملی است که قرآن از آن به پاکان از بدی‌ها، نیکوکاران، اولی الامر، راستگوبان و فرزند پیامبر اکرم(ص) معرفی کرده است و دارای رفتار و روابط گوناگون با دوستان و دشمنان خود در فراز و نشیب زندگی است و می‌توان با نگاه به این آئینه تمام نمایه انسان کامل و ملاحظه رفتارها و گفتارهای ایشان، الگو گرفت و چگونگی مسیر صحیح را در رفتار با دوستان و دشمنان را شناخت و وظایف اجتماعی را به‌درستی انجام داد.

الگو در لغت فارسی به معنای سرمشق، شخص يا چيزی که معيار و نمونه برای ديگران يا ديگر چيزهاست و در لغت عربی «اسوه» و «قدوه»، آمده است. داشتن الگو در همه زمینه‌ها، کمک بزرگی به ارتقای کمی و کیفی زندگی در رسیدن به اهداف مورد نظر همراه با آرامش و کمترین آسیب‌ها و دغدغه‌ها را فراهم می‌کند.

انسانی که تمام سرمایه‌اش عمر محدود او در دنیاست ولی ابدیت را در پیش دارد و هرگونه اقدام و عملکرد او عکس‌العمل‌ها و واکنش‌هایی در دنیا، در آخرت خواهد داشت ضرورت دارد الگویی مناسب برای خود داشته باشد؟ از این‌رو کتاب زندگی ما قرآن، به اهمیت داشتن آن اشاره کرده و  به «اسوه» و «قدوه» تعبیر کرده است. در روايات هم داشتن الگو در زندگی، مورد اهتمام قرار گرفته است. پيامبر اکرم(ص) در خطاب  به علی(ع) ‌فرمودند: «ولک بهارون اُسوَه اِذ استضعفه قومه و کادو یقتلونه.»(سیدهاشم بن سلیمان، بحرانی، الانصاف فی النص علی الائمه، ص ۲۷۲)

امام علی(ع) پيامبر خدا(ص) را الگوی خود شمرده: «ان لی بک اسوه» و از دیگران می‌خواهد آن حضرت را که پاک و پاكيزه ‏است الگوی خود قرار دهند. پیامبر اکرم(ص) درباره امام حسین(ع) فرمودند: «کسی که دوست دارد به محبوب‌ترین اهل زمین در نزد آسمانیان را نگاه کند، به حسین نظر نماید.» از این‌رو، امام حسین(ع) به‌عنوان انسان کامل و محبوب‌ترین شخصیت‌ها که مشهور به وفاداری، تکریم ضعیفان، صله ارحام، رسیدگی به نیازمندان و مهربانی با یتیمان است، الگویی مناسب برای ما در هر برهه‌ای از زمان خواهد بود.

چگونگی رفتار با دوستان

ملاک در دوستی و داشتن دوستان، در درستی اعتقادات «يَا وَيْلَتَى لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا * لَقَدْ أَضَلَّنِي عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِي وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا» (فرقان/ آیات ۲۸ و ۲۹ ) و رعایت تقواست «الأَ خِلاّءُ یوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌ إلاَّ المُتَّقین» (زخرف/ ۶۷) روابط دوستی با دیگران و در حوزه بین‌الملل می‌تواند براساس احساس مسئولیت، تأمین نیازها، رشد متقابل، جلب منافع، حکمت، عزت و مصلحت باشد.

رفتار یعنی روش، سیر، طرز حرکت، کنش یا واکنش‌های انسان‌ها در پاسخ به محرک‌های داخلی یا خارجی است. مقام معظم رهبری در شناخت دوست فرمودند: «امروز بیشتر از همه چیز برای ما هوشیاری و شناخت دوست لازم است. مبادا رفتاری كه با دشمن باید داشت، با دوست انجام بدهید. امام حسین(ع) در رابطه با دوستان و مسلمانان با همه نوع آنان از لحاظ اعتقادی و طرز تفکرها، دارای رفتارهایی آراسته با اخلاق الهی و نبوی بوده است و گاهی به فراخور حیات و نیازهای آنان هم رفتار متفاوتی داشته است.

خدمت‌رسانی به مردم

امام حسین(ع) در خدمت‌رسانی به مردم، خدماتی کریمانه در عرصه‌‎های گوناگون داشته‌اند و به ما می‌آموزد خدمت‌رسانی به مردم را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم. حضرت به عیادت اسامه بن زید می‌رود و ایشان را نگران می‌بیند، حضرت می‌پرسد: «برادرم چرا نگرانی؟ پاسخ می‌دهد: ۶۰ هزار درهم بدهکارم. امام می‌فرماید: «بدهی شما به عهده من.» اسامه می‌گوید: من می‌ترسم که بمیرم. امام فرمودند: «نمی‌میری تا من قرض‌هایت را پرداخت کنم.» و حضرت همه قرض‌های اسامه را پیش از مرگش پرداخت کرد.

وقتی که فرزدق از سوی مروان از مدینه تبعید گردید و پیش از خروج از آن، خدمت امام حسین(ع) می‌رسد حضرت ۴۰۰ دینار به ایشان هدیه داد برخی‌ها اعتراض کردند که چرا به این شاعر فاسق چنین کمکی کردید. حضرت در پاسخ فرمودند: «بهترین مال و سرمایه تو در این است که بوسیله آن آبرویت را حفظ کنی.» منظور امام این نیست که آبروی من در خطر قرار گرفته و با  کمک مالی دارم آبرویم را حفظ می‌کنم بلکه فلسفه مال و سرمایه هزینه کردن در مسیر حفظ آبروهاست چون مال دارای ارزش‌گذاری، کم و زیاد شدن است و چه بسا از بین رفتنی خواهد بود ولی قابل جبران است  اما آبرو چنین نیست.

منبع: خبرگزاری ایکنا