share
1404/04/30
در نشست علمی بررسی شد:
بازآفرینی اسطوره‌ و اسطوره‌زدایی در پژوهش‌های قرآنی خاورشناسان با تأکید بر آرای آنه ماری شیمل و آنجلیکا نویورت

کرسی ترویجی نقد بازآفرینی اسطوره‌ و اسطوره‌زدایی در پژوهش‌های قرآنی خاورشناسان با تأکید بر آرای آنه ماری شیمل و آنجلیکا نویورت با ارائه حجت الاسلام و المسلمین سید حامد علیزاده موسوی و نقد حجت‌‌الاسلام والمسلمین سید محمد سلطانی و دبیر علمی حجت الاسلام و المسلمین علی‌اکبر مومنی در پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در روز سه‌شنبه‌ 29 تیرماه 1404 برگزارشد.

به گزارش پرتال جامع علوم و معارف قرآن در ابتدا حجت الاسلام و المسلمین علی‌اکبر مومنی دبیر علمی نشست، موضوع اسطوره‌انگاری را از مباحث متداول در پژوهش‌های کتاب مقدسی و الهیاتی غرب دانست که به پژوهش‌های خاورشناسان نیز راه یافته است. وی ضمن اشاره به اهمیت موضوع، پرداختن به اسطوره‌انگاری آموزه‌های قرآن توسط مستشرقان  و نقد دیدگاه‌های آنان را ضروری و گامی در مسیر دفاع از حریم قرآن دانست.

سپس حجت الاسلام و المسلمین سید حامد علیزاده موسوی ارائه‌دهنده نشست گفت: بازآفرینی اسطوره‌ها در قرآن و اسطوره زدایی از قرآن ازجمله مباحثی است که در مطالعات قرآنی خاورشناسان با رویکردهای گوناگون به چشم می‌خورد. برخی از خاورشناسان با رویکردی بافتگرایانه سعی در بازیابی مفاهیم قرآن در معلومات و کهن‌الگوهای موجود در بافت زمان نزول داشته و در این مسیر به نقش قرآن به عنوان اسطوره زدا یا اسطوره آفرین اشاره کرده‌اند. برخی دیگر از خاورشناسان نیز با رویکردی پدیدارشناسانه و با تأکید بر اصول روش شناختی این رویکرد که بر تطبیق و مقایسه پدیده‌ها در تاریخ استوار است، به مطالعه قرآن پرداخته و خوانشی اسطوره‌ای از قرآن را ارائه می‌کنند. آنه ماری شیمل و آنجلیکا نویورت را می‌توان به عنوان نمایندگان این دو جریان و رویکرد در مطالعات قرآنی خاورشناسان معرفی کرد. 

حجت الاسلام موسوی علیزاده موسوی با تأکید بر آرای این دو خاورشناس، علاوه بر تبیین اسطوره از نگاه آنان به نقد روشی و محتوایی آرای آنان پرداخت و گونه‌های اسطوره در قرآن و منابع پیرامونی آن و مطالعه موردهای معراج و قربانی را به عنوان نمونه‌های بازآفرینی اسطوره و اسطوره‌زدایی در قرآن از نگاه این خاورشناسان مورد بررسی قرار داد.

در ادامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر سلطانی به عنوان ناقد، مباحث ارائه شده را ارزشمند خواند و نکاتی در نقد تحقیق ارایه شده به شرح زیر مطرح کرد: 1ـ به دسته‌بندی بازآفرینی اسطوره و نیز اسطوره‌زدایی دسته سومی را با عنوان اسطوره آفرینی می‌توان افزود. 2ـ اسطوره پنداری آموزه های قرآن به معنای غیروافعی بودن نیست و برخی از مفسران مانند علامه طباطبایی نیز بعضی از آموزه های قرآن را اسطوره پنداشته اند. 3ـ اینکه «امم خالیه» که توسط خانم نویورت مطرح شده را اسطوره ندانیم محل تامل است. 4ـ اینکه ماهیت قرآن را در چه ژانری بدانیم خیلی مهم است. به طور مثال چنانچه ماهیت قرآن را آنگونه که رینولدز می‌گوید موعظه‌ای بدانیم، نباید با رویکرد تاریخی و اسطوره ای به آن نگاه کنیم. 5ـ با توجه به تنوع مفاهیم اسطوره، مناسب بود ارائه دهنده محترم دیدگاه های مختلف و نظر مختار را بیان نماید.

در پایان نشست حجت الاسلام علیزاده موسوی ضمن تاکید بر ضرورت توسعه و تکمیل پژوهش پیرامون اسطوره انگاری قرآن از دیدگاه مستشرقان، به نقد‌ها و سوالات پاسخ گفت.