حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه سلسله نشست‎های مدرسه حکمرانی به ارائه موضوع «گسترده حکمرانی قرآنی در سبک زندگی» پرداخت و اظهار کرد: در دنیای امروز، می‌توان سبک‌های زندگی را به طور کلی به دو دیدگاه جهان‌بینی تقسیم کرد، اگرچه حالت‌های مختلفی از زندگی در جوامع و کشور‌ها وجود دارد، اما در نهایت این سبک‌ها از دو چارچوب کلی خارج نیستند: یا مبتنی بر دیدگاه توحیدی و الهی شکل گرفته‌اند یا متکی بر جهان‌بینی مادی و انسان‌محور (اومانیستی) هستند که هر یک از این دو رویکرد، تنظیم‌کننده روش زندگی افراد در مسیر‌های خاص خود هستند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن بیان کرد: ما مسلمانان اعتقاد داریم که خداوند به عنوان آگاه‌ترین موجود، از سیر تکامل انسان و روش دست‌یابی به سعادت آگاه است و بر اساس جهان‌بینی اسلامی، آفرینش انسان با هدف رسیدن به کمال و بازگشت به سوی خداوند صورت گرفته است؛ همانطور که قرآن می‌گوید «إنا لله وإنا إلیه راجعون» و این مسیر تکامل، اما نیازمند ابزار‌هایی است که خداوند به ما دو ابزار مهم «عقل» و «وحی» را عطا کرده است.

حجت‌الاسلام عیسی‌زاده ابراز کرد: قرآن می‌فرماید: «إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا»، یعنی راه برای انسان روشن شده و او می‌تواند انتخاب کند که شاکر باشد یا ناسپاس و از سوی دیگر، وحی نیز وسیله‌ای است که به واسطه پیامبران به انسان‌ها رسیده تا مسیری روشن‌تر و هدایتگرانه‌تر ارائه شود و بزرگان دین همچون ائمه اطهار و علمای پارسا نیز وظیفه تبیین این هدایت تشریعی برای بشر را برعهده داشته‌اند.

وی با مطرح کردن این سوال که، اما چرا نیاز به انبیا وجود داشت در حالی که انسان به عقل مجهز شده است؟ گفت: زیرا هوای نفس و خواسته‌های درونی گاه ممکن است همچون غباری بر عقل بشری بنشینند و شفافیت آن را مختل کنند و نقش پیامبران همین است که این غبار را کنار زده و چراغ عقل را دوباره روشن کنند و امیرالمؤمنین علی (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید که وظیفه انبیا، احیای گنجینه‌های نهفته در دل انسان‌هاست که احکام دینی در واقع تایید کننده دستورات عقل و مکمل آن هستند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن اضافه کرد: البته مواردی نیز وجود دارند که عقل انسان به تنهایی قادر به فهم آنها نیست، از جمله مسائل مربوط به عالم غیب مانند برزخ، قیامت و رویداد‌های پس از مرگ که در این زمینه‌هاست که وحی وارد میدان شده و بشر را هدایت می‌کند و ابن سینا نیز تأکید کرده که عقل قادر نیست برخی حقایق فراطبیعی را درک کند و در این نقاط، شرع جایگزین عقل می‌شود.

عیسی‌زاده تصریح کرد: معتقدیم که قرآن، نقلی است که بدون خطا و آسیب باقی مانده است و تا روز قیامت به نیاز‌های بشر پاسخ خواهد داد و این حفاظت الهی از قرآن نیز در آیه «إنا نحن نزلنا الذکر وإنا له لحافظون» تضمین شده است، بنابراین، قرآن و آموزه‌های آن، همیشه به عنوان راهنما در کنار عقل بشری، ضامن تکامل انسان خواهند بود.

وی ادامه داد: در طول این هزار و چند صد سال گذشته، افراد بسیاری تلاش کرده‌اند که مشابهت‌هایی برای قرآن پیدا کنند یا اثری برابر با آن بیاورند، اما موفق نبوده‌اند و هیچ‌کس حتی نتوانسته این متنی الهی را توصیف کند، تغییر دهد یا جایگزینی برای آن بیاورد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن اظهار کرد: سؤال مطرح این است که چرا خداوند چنین نشانه‌هایی را به منصه ظهور می‌گذارد؟ پاسخ آن است که خداوند می‌خواهد در هر عصر و زمان به مردمان نشان دهد که قرآن حافظی الهی دارد و در هر نسلی محافظانی برای آن گماشته شده‌اند. دارند یا خیر. این نمونه‌ها و افراد ابزار‌هایی هستند که خداوند در هر برهه تاریخی فراهم می‌آورد تا این کتاب مقدس حفظ شود.

حجت‌الاسلام عیسی‌زاده بیان کرد: از دیدگاه اسلامی، سبک زندگی یعنی رفتار‌های نهادینه‌شده‌ای که بر اساس اعتقادات و جهان‌بینی شکل می‌گیرد و نه امری مقطعی یا زودگذر و در حقیقت، سبک زندگی اسلامی بازتاب اخلاق و ارزش‌هایی است که در باور‌های توحیدی ریشه دارد.

جهان‌بینی توحیدی تأثیر مستقیم بر زندگی بشر دارد

وی افزود: این دیدگاه معتقد است جهان‌بینی توحیدی تأثیری مستقیم بر حوزه‌های مختلف زندگی بشر دارد، به نحوی که تمامی رفتار‌های انسان خواه فردی خواه اجتماعی در راستای خشنودی خداوند سامان می‌پذیرد و تجسم عینی این نوع زندگی را می‌توان در رفتار پیامبر اسلام و امامان معصوم یافت، زیرا آنان نمونه‌هایی بارز از سبک زندگی ایده‌آل اسلامی هستند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم ابراز کرد: سبک زندگی اسلامی، برخلاف تعاریف رایج در روان‌شناسی و جامعه‌شناسی که بر رفتار‌های ظاهری متمرکزند و بر باورها، ارزش‌ها، و نگرش‌های ذهنی نیز تأکید دارد. 

وی اضافه کرد: به عبارت دیگر، این جهان‌بینی دینی از زیربنا تا ساختار رفتار‌های انسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و نمونه‌هایی مثل نحوه مصرف، آداب معاشرت، پوشاک، تغذیه، مسکن، گذران اوقات فراغت، و حتی چگونگی سفر رفتن همگی در یک چارچوب کلی قرار گرفته و هویت سبک زندگی اسلامی را شکل می‌دهند.

حجت‌الاسلام عیسی‌زاده تصریح کرد: این رفتار‌ها بازتاب‌دهنده عقاید و ارزش‌های یک امت هستند و مرز‌های واضحی میان فرهنگ اسلامی و سبک زندگی غربی ترسیم می‌کنند و این ارزش‌ها نه تنها شخصیت فردی بلکه هویت اجتماعی افراد یک جامعه اسلامی را نیز آشکار می‌کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن ادامه داد: در حقیقت تا زمانی که بنیان‌گذاری اصول اعتقادی صورت نگیرد، نمی‌توان از حکمرانی قرآن در سبک زندگی سخن گفت که از همین رو اصول اولیه مثل اعتقادات، ارزش‌ها، و نگرش‌های معرفی‌شده در قرآن محور‌هایی هستند که سبک زندگی اسلامی بر آنها بنا می‌شود.

قرآن چراغ هدایت برای مدیریت کامل زندگی

وی در ادامه گفت: قرآن نه تنها راهنمای اخلاقی بلکه یک چراغ هدایت برای مدیریت کامل زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان است و بررسی آیات مرتبط با سبک زندگی گام نخست برای فهم عمیق‌تر حکمرانی قرآن بر تمامی ابعاد زیست انسانی است.

عیسی‌زاده عنوان کرد: در بررسی آیاتی که به سبک زندگی اشاره دارند، درمی‌یابیم که خداوند در قرآن روش‌های مشخصی برای تعامل با دیگران و مدیریت زندگی اجتماعی و فردی تعیین کرده است و خداوند، شیوه برخورد مطلوب را تعریف کرده و بیان می‌کند که در تعامل با افراد جاهل چه رفتاری باید در پیش بگیریم و این نوع تعامل اجتماعی یکی از جنبه‌های اصلی سبک زندگی اسلامی است که قرآن به آن پرداخته است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن اذعان کرد: مبانی اساسی تحقق این سبک زندگی شامل ایمان به وحدانیت خدا، اعتقاد به قضا و قدر، و باور به اینکه خداوند علت‌العلل تمام هستی است، می‌شود و دومین رکن این مبانی، معادباوری است؛ اینکه انسان باید به روز قیامت ایمان داشته باشد و بداند هر عمل او در این دنیا مورد حسابرسی قرار خواهد گرفت. 

وی ادامه داد: بسیاری هستند که ممکن است به لحاظ علمی باور‌هایی درباره خدا و روز قیامت داشته باشند، اما از نظر عملی به این باور نرسیده‌اند که همین عدم باور عمیق است که گاه باعث می‌شود حتی افراد متدین به انحراف کشیده شوند، مانند سوءاستفاده از بیت‌المال که نقطه مقابل رفتار پیشوایانی، چون حضرت علی(ع) است.

حجت‌الاسلام عیسی‌زاده ادامه داد: مبانی سوم به شناخت خود انسان بازمی‌گردد و تا زمانی‌که انسان عظمت وجودی خود را نشناسد و هدف از خلقت خود را درک نکند، نمی‌تواند به سمت سبک زندگی قرآنی حرکت کند و انسان باید بداند که روحی الهی در وجودش دمیده شده و هدف غایی او رسیدن به کمال و لقای الهی است ضمن اینکه انسان نیازمند درکی فراتر از صرفاً خوردن و خوابیدن است؛ او باید بداند که زندگی‌اش ارزشمندتر از این مفاهیم محدود دنیوی است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن عنوان کرد: چهارمین مبنا ارزش‌شناسی است؛ آگاهی از ارزش‌های الهی و پایبندی به اصول اخلاقی و معنوی و کسی که ارزش‌های الهی را بشناسد، رفتاری سرشار از احسان، انفاق، و خدمت به دیگران خواهد داشت ضمن اینکه نمونه این رفتار‌ها را می‌توان در زندگی ائمه هدی مشاهده کرد که حتی افطار روزه خود را با دیگران تقسیم می‌کردند، آن‌هم نه از سر نیاز یا احساس اجبار، بلکه از روی عشق به خدا و باور به اهمیت معنوی این عمل.

عیسی‌زاده خاطرنشان کرد: اگر سبک زندگی ما قرار است قرآنی باشد، باید از مبانی درست آغاز کنیم که آنها شامل ایمان به خدا، معادباوری، شناخت جایگاه حقیقی انسان و ارزش‌شناسی هستند که این اصول زیربنای یک زندگی الهی و قرآنی را تشکیل می‌دهند و راهنمای حرکت ما به سمت کمال خواهند بود.

منبع: خبرگزاری ایکنا