پنجمین نشست از مجموعه نشستهای نظام سازی قرآنی باموضوع روابط ارزشهای اخلاقی در نظام اخلاقی قرآن با همکاری پژوهکشده فرهنگ و معارف قرآن و موسسه علمی فرهنگی رویش روز شنبه یکم دیماه در محل پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن برگزار شد. در این نشست حجت الاسلام دکتر سید علی اکبر حسینی به عنوان ارائه دهنده، حجت الاسلام عالم زاده نوری و حجت الاسلام دکتر حبیبی به عنوان ناقدین این نشست حضور داشتند. دکتر سید علی سادات فخر نیز به عنوان دبیر علمی در نشست شرکت داشتند.
حجت‎الاسلام والمسلمین سیدعلی اکبر حسینی، در این نشست علمی گفت: نظام در مفهوم مصطلح آن، عبارت از مجموعه‎ای مرکب از عناصری است که با هدفی مشترک، در کنار یکدیگر قرار می‎گیرند؛ هدفی که اجزای مجموعه را به ارتباطی معنادار، منسجم، منطقی و عاری از تعراض و تزاحم فرا می‎خواند.
وی افزود: از این رو آنجا که برای مجموعه‌ای از عناصر تکوینی و یا آموزه‌های تشریعی، هدفی مشترک ملحوظ گردد هرگز نمی‌توان رابطه منطقی و منسجمی میان عناصر یادشده را نادیده گرفت.
مدیرگروه ترجمه پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن بیان کرد: بررسی آثار اخلاقی مسلمانان نشان دهنده این مطلب است که دو عنصر هدف‌داری و ضرورت وجود ارتباط میان ارزش‎های اخلاقی، همواره مورد توجه بسیاری از اخلاق پژوهان بوده است.
وی اظهارکرد: این موضوع به اجمال و تفصیل در متون اخلاقی مسلمانان انعکاس داشته است که در این مقال ضمن مروری گذار بر رویکردهای کلی اخلاق پژوهان مسلمان به ذکر آنها می‌پردازیم؛ نخست سامان‌دهی مفاهیم اخلاقی بدون توجه به روابط میان آنها است؛ دوم تبیین وجودشناسانه نیروهای درونی انسان برپایه قوای عاقله، شهویه، غضبیه و وهمیه است؛ سوم، تقسیم مطالعات اخلاق به سه حوزه الهی، فردی و اجتماعی، کشف منازل سلوک اخلاقی، اتکا بر نقطه کانونی در سلوک اخلاقی و نگرش نظام وار و سیستمی به اخلاق است.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: برای تحلیل تئوری‌ها و بررسی پدیده‌ها، دو شیوه تجزیه‌ای و سیستمی وجود دارد که شامل روش تجزیه‌ای و تحلیل نظام‌مند است؛ نظام اخلاقی اسلام با توجه به هدف مشترک اخلاق اسلامی شامل مواردی چون روابط میان علت و معلول در ابعاد رابطه علی ومعلولی میان رفتار و ملکات اخلاقی، رابطه علی میان مراتب تشکیکی ارزش های اخلاقی، رابطه پیوستگی و ملازمت میان دو فضیلت و یا دو رذیلت و...است.
حسینی بیان کرد: گزاره‎های اخلاقی اسلام از ساختاری منطقی و نظام واره برخوردار است و با بررسی و مداقه در قرآن و دیگر منابع، امکان کشف نظام اخلاقی اسلام وجود دارد؛ رتبه بندی و اولویت میان ارزش های اخلاقی، شناسایی عناصر محوری در باب ارزش های اخلاقی، کشف روش های مطلوب تربیت، زدودن تزاحمات موجود میان دستورات اخلاقی، اثبات تمایز و برتری نظام اسلام و... نتایجی است که کشف نظام اخلاقی اسلام به دنبال دارد.
حسینی گفت: مهمترین گام برای دستیابی به نظام اخلاقی، واکاوی ارزش های اخلاقی و کشف روابط میان آنها است؛ از آن رو که اساسا نظام هویتی است که از ترکیب و ارتباط هدفمند عناصر یک مجموعه پیوسته تحقق می یابد.
وی اظهارکرد: ارتباط و پیوند میان ارزش‌های اخلاقی گاه به فضایل اختصاص می یابد و زمانی نیز در میان رذیلت های اخلاقی برور می‌کند؛ در برخی موارد، ارتباط ارزش‌های اخلاقی میان یک فضیلت و یک رذیلت اخلاقی رخ می نماید؛ رابطه و یا تقابل تضاد و تزاحم میان ارزش های اخلاقی در کشف نظام مفاهیم اخلاقی قرآن حائز اهمیت بوده و بسیاری از مشکلات حیات اخلاقی مربوط به این گونه ارتباط است.
وی در پایان گفت: کشف نظام اخلاقی اسلام نیازمند بررسی تفصیلی و مداقه در روابط یاد شده است.