معرفی کتاب

راهنمای مطالعات قرآنی اکسفورد 

سید محمد سلطانی

راهنما (هندبوک) مطالعات قرآنی اکسفورد به عنوان یک کتاب مرجع در 912 صفحه در سال 2020 منتشر شده است. این اثر تبیین تفصیلی و نقادانه‌ای درباره سیر کلی مباحث تحقیقاتی مستشرقان درباره قرآن کریم از ابتدا تاکنون ارائه می‌دهد. راهنمای مطالعات قرآنی در ذیل مجموعه کتاب­های راهنمای آکسفورد است که برخی از آن­ها به مطالعات اسلامی ارتباط می‌­یابد، مانند:

 -       راهنمای باستان‌شناسی اسلامی آکسفورد (The Oxford Handbook of Islamic Archaeology)

 -        راهنمای زبان‌شناسی عربی آکسفورد (The Oxford Handbook of Arabic Linguistics)

 -       راهنمای اسلام و سیاست آکسفورد (The Oxford Handbook of Islam and Politics)

 -       راهنمای حقوق اسلامی آکسفورد (The Oxford Handbook of Islamic Law)

 -       راهنمای فلسفه اسلامی آکسفورد (The Oxford Handbook of Islamic Philosophy)

 -       راهنمای الهیات اسلامی آکسفورد (The Oxford Handbook of Islamic Theology)

 -       راهنمای اسلام در اروپا (The Oxford Handbook of European Islam)

 -       راهنمای تاریخ ایران آکسفورد (The Oxford Handbook of Iranian History)

 -       راهنمای مطالعات کتاب مقدس آکسفورد (The Oxford Handbook of Biblical Studies)

آن‌­گونه که مصطفی شاه در مقدمه این کتاب اشاره می­‌کند، تا پیش از نیمه سده نوزدهم میلادی مطالعاتی قرآنی در غرب بر دو حوزه ترجمه قرآن کریم و نیز مطالعاتی در چارچوب تقویت مطالعات الهیات و لغت‌­شناسی عهدینی تمرکز داشت. در طول سده نوزدهم سه مسأله تأثیرات عهدین بر قرآن، تاریخگذاری محتوا، و انتقال متن قرآنی مورد توجه قرار گرفت.

از مهمترین آثار این دوره می‌­توان به کتاب محمد[ص] چه مطالبی از یهودیت اتخاذ کرد؟ نوشته آبراهام گایگر (Abraham Geiger)، داستان­‌های عهدین در قرآن نوشته گوستاو ویل (Gustav Weil) و تاریخ قرآن نوشته تئودور نولدکه (Theodor Nöldeke) اشاره کرد که تاثیر به­‌سزایی در آثار بعدی مستشرقان داشته‌­اند.

کاستی تحقیقات این دوره را باید در عدم توجه به ویژگی های ساختاری وادبی قرآن کریم برشمرد. از این رو، مطالعات جدیدتر به بررسی جنبه‌­های زبانی، هنری، ساختاری، تاثیرات ادبی، انتقال متنی، حفظ و نگهداری، نسخه­‌های خطی، خوشنویسی، تا بررسی محتوا، مفاهیم، بافتار تاریخی، سنت تفسیری و حتی ترجمه­‌های قرآن معطوف گردید.

بخش­‌های این کتاب که هر کدام مشتمل بر مقالات مختلفی از قرآن‌­پژوهان غربی است، عبارتند از:

1-    وضعیت مطالعات قرآنی

2-   موقعیت تاریخی قرآن

3-    انتقال متنی، جمع و تدوین، نسخه‌­های خطی، برنگاشت‌­ها و نسخه‌­های چاپی قرآن

4-    ابعاد ساختاری و ادبی قرآن

5-    موضوعات و بن­‌مایه­‌های قرآن

6-    قرآن در بافتار: ترجمه و فرهنگ

7-    تفسیر قرآن: فعالیت­‌های علمی و آثار تفسیری نخستین، کلاسیک و مدرن

8-   تفسیر قرآن: گفتمان­‌ها، قالب‌­ها، و هرمنوتیک