قرآن كريم ماندگارترين اثر تاريخي است. همان اثري كه هنوز بوي تازگي از آن استشمام مي‌شود سخن از كلام خداوند است. كتابي كه امام باقر عليه‌السلام درباره آن مي‌فرمايند: «خدا چيزي را كه امت تا روز بازپسين به آن نيازمند است فروگذار نكرده و آن را در كتابش فرو فرستاده و براي پيامبرش بيان كرده است. براي هر چيزي حدي قرار داده است و دليلي كه به آن راهنمايي كند . «بحارالانوار، ج 92 ص 84 ) بله! قرآن فقط مخصوص امت‌هاي گذشته نبوده و در همه مكانها و زمانها جاري است و نور آن تا قيامت بر جان‌هاي طالب راه درست و حقيقي نورافشاني مي‌كند. امام باقر (ع) مي‌فرمايند:«اگر بنا بود آيه‌اي كه در باره قومي نازل شد پس از مردن آن قوم بميرد از قرآن چيزي برجاي نمي‌ماند، ليكن تا زماني كه آسمانها و زمين باقي است سراسر قرآن در جريان خواهد بود و هر قومي را آيه‌اي است از خير يا شر، كه آن را مي‌خوانند و خود اهل آنند.» تفسير عياشي ج 1 ص 10 .
طبق اين روايت و روايات فراوان ديگر ، قرآن براي همه نسلها و همه زمانها بوده و نياز انسانها به اين حبل‌المتين الهي در هميشه تاريخ ثابت است. از اين روي ما هم بر آن شديم تا به اندازه توانمان از اين سفره الهي بهره برده و معيارهاي قرآن درمورد شخص لايق مديريت جامعه اسلامي را از آن استخراج كنيم تا ديگران با مطالعه آن به راه درست و انتخاب شايسته رهنمون شوند.
اولين شاخصه‌اي كه در قرآن براي افراد صالح ذكر شده است مؤمن بودن شخص است. ايمان به مركز و قلب هستي باعث مي‌شود تا شخص در مسير اجراي دستورات الهي گام بردارد و براي پياده كردن آن در جامعه اسلامي تلاش كند. اين ويژگي آنقدر مهم است كه قرآن مي‌فرمايد: «افمن كان مؤمناً كمن كان فاسقاً» سجده/18 آيا شخص مؤمن و شخص فاسق با هم برابر هستند؟!
فردي كه منصب مهمي را عهده‌دار مي شود بايد متقي و خداترس باشد تا اين جايگاه را جولانگاه منافع شخصي، حزبي، گروهي و فاميلي نكند. و اين مقام را وسيله‌اي براي رسيدن به رحمت الهي و خدمت خالصانه به خلق خدا بداند و در اين جهت گام بردارد. در اين مورد قرآن كريم مي‌فرمايد: «ان اكرمكم عندالله اتقكم» حجرات /13. كريم‌ترين و بزرگوارترين شما نزد خداوند متعال باتقواترين شماست!
بايد ديد كدام يك از افراد در انقلاب سهم دارند و اهل جبهه و جنگ و به اصطلاح اهل جهاد در راه خدا بوده‌اند و در راه استقرار نظام اسلامي از جان، مال، ناموس و... هزينه كرده‌اند و به قول معروف امتحان پس داده‌ها كدامند؟! قرآن كريم در اين باره مي‌فرمايد: فضل الله المجاهدين علي القاعدين اجراًعظيما. يعني خداوند مجاهدين را به غير مجاهدين برتري داده است. نساء/95. و در جايي ديگر مي‌فرمايد: «السابقون السابقون اولئك المقربون.» واقعه/ 11 و 10. البته نكته ظريفي در اينجا وجود دارد و آن اين كه: اين ويژگي و تمام ويژگي‌هاي ديگر بايد پيوسته در فرد بوده و استمرار داشته باشد. افراد باسابقه بايد در حال حاضر هم اين سابقه را حفظ كرده و با اعمال و گفتار خود، آن سابقه را از بين نبرده باشند. همان طور كه شرط رستگاري در قيامت به همراه داشتن عمل صالح تا هنگام مرگ است. به همين دليل است كه قرآن مي‌فرمايد: «من جاء بالحسنه. يعني كسي كه اعمال خوب را به همراه خود بياورد، و نفرمود: من عمل صالحا. يعني كسي كه كار شايسته‌اي انجام داد! پس نابود نكردن سابقه با رفتار و كردار ناشايست نيز لازم است.
«و ابراهيم الذي و في» و ابراهيم كسي كه (به پيمان خود) وفا كرد. نجم/ 37.وفاداري به آرمان‌ها و اهداف بلند اسلام و نظام اسلامي آن قدر مهم است كه «وفا»ي حضرت ابراهيم(ع) در يك آيه مستقل آمده است. با اين كه باقي كمالات حضرت ابراهيم(ع) را در يك آيه و به دنبال هم آورده است. «شاكراً لانعمه اجتباه و هداهُ»
«ان الله يأمركم آن تودوا الامانات إلي اهلها» خداوند به شما امر مي‌كند تا امانت را به اهلش بسپاريد. نساء/ 58. سرنوشت ملت بزرگ با داشتن هدف‌هاي مهم و نيز درگير بودن با انواع مشكلات بيروني و داخلي و... نياز به فردي امين و لايق دارد تا با مديريت صحيح و درست، بتواند اين كشتي را در مقابل توفان‌هاي سهمگين داخلي و خارجي حفظ نموده و در مسير درست هدايت كند. اين مهم آن قدر مورد توجه است كه خداوند متعال كلمه «يأمركم» را به كار مي‌برد. و امر به چيزي دلالت بر مهم بودن آن دارد.
آيات پيرامون اطاعت از ولايت در قرآن كريم خيلي زياد است و ما در اين قسمت به ذكر بعضي از آيات به همراه ترجمه اكتفا كرده و از توضيح واضحات پرهيز مي‌كنيم.«يا ايها الذين آمنوا لا تقدموا بين يدي الله و رسوله» يعني اي كساني كه به خدا ايمان آورده‌ايد، (در هيچ كاري) بر خدا و رسول پيشي مگيريد. حجرات/1.«اطيعوالله و اطيعوا الرسول و اولي الأمرمنكم» يعني: از خدا و رسول و صاحبان فرمان اطاعت كنيد. نساء/59
«انما المؤمنون الذين آمنوا بالله و رسوله و اذا كانوا معه علي امر جامع لم يذهبو حتي يستأذنوه» نور/62يعني مؤمنان واقعي كساني هستند كه به خدا و رسولش ايمان آورده‌اند و هنگامي كه در كار مهمي با او باشند، بي‌اجازه او جايي نمي‌روند.«واطيعوا الله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ريحكم» و از فرمان خدا و پيامبرش اطاعت نماييد و نزاع و كشمكش نكنيد كه سست شويد و قدرت (و شوكت) شما از بين برود. انفال/ 46«من يطع الرسول فقد اطاع الله» يعني و هر كسي رسول را اطاعت كند، خدا را اطاعت كرده است. نساء/80
شرح صدر و تحمل مشكلات آنقدر مهم است كه موسي از خداوند طلب شرح صدر مي‌كند!
«رب اشرح لي صدري» موسي گفت: پروردگارا! سينه‌ام را گشاده گردان! طه/ 25و يا خداوند در يادآوري نعمت‌هاي مهم به حضرت رسول صلي الله عليه و آله شرح صدر را ذكر مي‌كند و مي‌گويد: «الم نشرح لك صدرك» آيا ما سينه تو را گشاده نساختيم؟! شرح/ 1. شرح صدر و تحمل در برابر مشكلات حرف‌هاي منافقان داخلي و خارجي، دشمنان و... آنقدر مهم است كه اين مسئله در اولين آيه از سوره شرح آمده كه خود بيانگر اهميت موضوع است!
يكي از ويژگي‌هاي حاكمان ديني، كار كردن براي مردم و رساندن آنها به سعادت دين و دنياي‌شان بوده است.قرآن كريم به اين موضوع در آيات متعددي اشاره كرده است. آنجا كه مي‌فرمايد: «و يا قوم لااسئلكم عليه مالاً و ان اجري الاّ علي‌الله» يعني: اي قوم من! به خاطر اين دعوت اجر و پاداشي از شما نمي‌طلبم! اجر من تنها بر خداست. هود / 29در سراسر تاريخ حاكمان ديني پيوسته در پي اصلاح دين و دنياي مردم بوده‌اند و هيچ وقت به خاطر اين فعاليت‌ها نه منتي بر سر آنها گذاشتند و نه تقاضاي پاداشي كردند و پيوسته خود را خادم آنها مي‌دانسته‌اند. حاكمان در جامعه اسلامي ما نيز بايد خود را خادم مردم دانسته و با تمام تلاش در راه رسيدن به سعادت دنيا و آخرت آنها تلاش كنند و شناخت اين افراد با كمي دقت و تخفيف ميسر مي‌شود. آيه مذكور با اندك تفاوتي از حضرت رسول اكرم(ص) و نيز پيامبراني كه در جامعه خود حكومتي هرچند كوچك داشتند ذكر شده است مثل نوح(ع)، هود(ع)، لوط(ع)، صالح(ع) و...
«و يطعمون الطعام علي حبه مسكيناً و يتيماً و اسيراً» و غذاي خود را با اين‌كه به آن علاقه و نياز دارند به مسكين و يتيم و اسير مي‌دهند. انسان/8 پيوسته در جامعه افرادي هستند كه به دلايل مختلف از تهيه اوليات زندگي خود عاجز هستند. حكومت بايد بر اين گونه افراد نگاه خاص و ويژه داشته باشد و نيازهاي آنان را برطرف كند تا دچار انحرافات اخلاقي، اجتماعي و... نشوند و هم خود و هم جامعه را از جهات مختلف دچار چالش نكنند و اين مهم وقتي به سامان مي‌رسد كه حاكم در حكومت اسلامي به اين موضوع اهميت ويژه داده و از غافل شدن اينگونه افراد و پرداختن صرف به ثروتمندان بپرهيزد.
جمله معروفي از شهيد بهشتي(ره) وجود دارد كه مي‌فرمايد: اي امريكا، از دست ما عصباني باش و از اين عصبانيت بمير! اين جمله برگرفته از اين آيه قرآن است كه مي‌فرمايد: «قل موتوا بغيظكم» آل عمران / 119. اينگونه جملات در زماني گفته مي‌شود كه شخص مؤمن و مطمئني عهده‌دار حكومت اسلامي شود كه به واسطه اين انتخاب دشمنان دچار يأس و سرخوردگي مي‌شوند. همان‌گونه وقتي كه حضرت علي(ع) به‌عنوان جانشين حضرت رسول(ص) برگزيده شد.
در سوره مائده آيه3 اينگونه بيان مي‌شود كه: «اليوم يئس الذين كفروا من دينكم» امروز كافران از آئين شما مأيوس شدند!