نرم‏افزارهاى پژوهشى قرآنى كمك بزرگى به پژوهشگران علوم قرآنى، براى دست‏يابى به اطلاعات موجود در اين كتاب مقدس مى‏نمايد؛ زيرا با پيشرفت‏هاى امروزى در بخش رايانه و نرم‏افزارهاى توليد شده در بخش‏هاى مربوط، صرف وقت فراوان در كتابخانه‏ها براى كسب اندك اطلاعات مورد نياز در هر فنّ، به هيچ روى مقرون به صرفه نيست.
توليد نرم‏افزارهاى تفسيرى و در نگاه كلان نرم افزارهاى قرآنى، اگرچه داراى تاريخچه و سابقه درازى نيست، اما در مسير رشد و ارتقا، از سرعت فراوانى برخوردار بوده است. از اين رو با گذشت كمتر از دو دهه از عمر آن، شاهد پيشرفت‏هاى بسيارى در زمينه توليد نرم افزارهاى قرآنى هستيم كه خود اميد روشنى را براى ما متجلّى مى‏سازد.

نرم‏افزار اعراب القرآن نرم‏افزارى آموزشى ـ تحقيقاتى است و در بردارنده تمامى كلمات قرآن، اطلاعات صرفى، و اطلاعات نحوى آنها و اعراب جمله‏ها، در كل قرآن كريم، با تلاوت و ترجمه به هشت زبان و صوت كلمات قرآنى و صوت مشخصات مى‏باشد.
زبان اصلى برنامه عربى است؛ اما برنامه به گونه‏اى طراحى شده است كه براى كاربران زبان‏هاى فارسى، عربى و انگليسى به راحتى قابل استفاده است.
نرم‏افزار اعراب قرآن در دوازدهمين نمايشگاه بين المللى قرآن كريم به عنوان نرم افزاز برتر قرآنى شناخت شد و آقاى دكتر سيد رضا نجفى به دليل طراحى و توليد اين نرم‏افزار به مقام ارزشمند «خادم القرآن» دست يافت.

نرم‏افزار «ال‏آيات الوارده فى الاحاديث الشريفة» كه محصول تلاش مركز كامپيوترى واحد تحقيقات اسلامى بنياد بعثت مى‏باشد، مرجعى براى شناسايى احاديث تفسير كننده آيات قرآن كريم مى‏باشد. اطلاعات اين برنامه از احاديث تفسيرى بيش از 200 اثر از مصادر اوّليه و از كتب غيرتفسيرى شيعه و اهل سنّت استخراج گرديده است. دسترسى به تمامى احاديثى كه ذيل آيه‏اى خاص روايت شده، همراه با جست‏وجو در احاديث مرتبط با آيات و روايات تفسيرى يك كتاب مورد نظر، از قابليت‏هاى كاربردى اين لوح فشرده به شمار مى‏آيد.
كاربر با دادن نام معصوم خاص مى‏تواند به مصادر و آيات تفسير شده دسترسى پيدا كند. همچنين قابليّت و امكان اضافه و يا اصلاح نمودن نشان‏هاى جديد احاديث را دارا است.

اين نرم‏افزار محصول كار و تلاش دبيرخانه نمايشگاه قرآن كريم مى‏باشد، كه اطلاعات خود را در چند گزينه عرضه مى‏كند؛ مانند: كتاب‏هاى قرآنى، مقالات قرآنى مطبوعات كشور، پايان‏نامه‏هاى قرآنى، كتب قرآنى چاپ خارج، سازمان‏ها و مراكز قرآنى، و خادمان قرآن.
در بخش كتاب‏هاى قرآنى، مجموعه‏اى از كتاب‏هاى قرآنى عرضه شده كه بخش عمده آن شامل متن تفاسير شيعه و سنّى مى‏باشد، مانند: تفسير ابن عباس، تفسير قمى، تفسير نسايى، تفسير حبرى، تفسير فرات كوفى، تفسير بغوى، تفسير ابن كثير و... .

آشنايى با سوره‏هاى قرآن كريم و آگاهى يافتن از نام‏ها، محتوا، ترتيب نزول، آمار و شمارش آيه‏ها زمان و مكان نزول سوره‏ها و آيه‏ها و... يكى از راه‏هاى مهمى است كه فهم معانى قرآن را براى پژوهشگر آسان مى‏كند. در حقيقت رسيدن به حقايق قرآن و درك لطائف آن بدون معرفت كامل به شأن نزول آيات و سوره‏ها، ممكن نيست.
همچنين آشنايى با اعلام قرآنى و زندگى‏نامه آنان.

1. متن قرآن همراه با ترجمه فارسى؛ 2. آشنايى با اعلام قرآنى و اعلام در تفاسير به همراه شرح كوتاهى از زندگى آنان؛ 3. آشنايى با سوره‏هاى قرآن كريم؛ 4.استخاره با قرآن؛ 5. جنبه در قرآن؛ 6. شأن نزول آيات.

اولين نرم‏افزار قرآنى كه در آن برداشت‏هاى تفسيرى به صورت فيش پژوهشى ارائه مى‏شود و با استفاده از سيستم رده بندى الفبايى ـ موضوعى از طريق كليد واژه، نمايه و موضوع، دسترسى به اطلاعات را براى كاربر آسان و سريع مى‏نمايد. زيرساخت اطلاعات اين نرم‏افزار را دست‏نوشته‏ها و يادداشت‏هاى تفسيرى آيت الله هاشمى رفسنجانى تشكيل مى‏دهد كه در دوره زندان تهيه كردند و پس از پيروزى انقلاب اسلامى ايران براى تكميل و ارائه آن، به مركز فرهنگ و معارف قرآن واگذار گرديد.

1. موضوع‏نگارى قرآن و رده‏بندى آنها به صورت فرادستى و فرودستى؛
2. گزارش موضوعات قرآن به روش الفبايى ـ موضوعى؛
3. ارائه ليست كليد واژه‏ها، نمايه‏ها و موضوع‏ها؛
4. قابليت استفاده از سيستم مترادفات؛
5. متن قرآن با ترجمه و امكان جست‏وجو در قرآن.
اين نرم‏افزار به صورت رايگان در سايت‏هاى زير با نام Tebyan عرضه مى‏شود:
org.balagh.www

برنامه تبيان انگليسى، جهت بهره‏گيرى محققان انگليسى زبان، از متن قرآن مجيد و جستجو در آيات و ترجمه انگليسى آن تهيه شده است.

نرم‏افزار مزبور يكى از بهترين نرم افزارهاى كاربردى در حوزه دين و علوم اسلامى به شمار مى‏رود، و محصول تلاش مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى مى‏باشد. مجموعه اطلاعات آن مشتمل بر 181 عنوان كتاب از منابع معتبر حديثى مى‏باشد. از اين ميان 7 عنوان از تفاسير روايى مهم شيعه، مانند تأويل ال‏آيات، تفسير الامام العسكرى، تفسير عيّاشى، تفسير القمّى، تفسير فرات كوفى، شواهد التنزيل و متشابه القرآن نيز در آن جاى دارد.
اما ويژگى مهم اين نرم‏افزار براى محققان علوم قرآنى اين است كه به كمك گزينه «آيات در كتب» اين نرم‏افزار مى‏تواند به بزرگ‏ترين و جامع‏ترين تفسير روايى شيعه كه تاكنون به رشته تحرير درنيامده است، دست يابند و پيرامون هر آيه كليه احاديث مربوط را كه در كتب روايى شيعه ذكر شده است، تنها در چند لحظه مشاهده نمايند.

اين لوح فشرده يكى از نرم‏افزارهاى اختصاصى در موضوع تفسير و علوم قرآن مى‏باشد، كه فقط به موضوع تفسير و ترجمه اختصاص دارد، و از حيث حجم منابع تفسيرى و ترجمه نيز قابل توجه مى‏باشد.
برخوردارى از 18 منبع ترجمه قرآن كريم از گونه‏هاى متفاوت آن، اعمّ از ترجمه‏هاى جديد و قديم، با ادبيّات‏هاى متفاوت زمانى و زبانى، يكى از ويژگى‏هاى اين نرم‏افزار قرآنى به شمار مى‏آيد، كه در ديگر نرم افزارهاى قرآنى شاهد آن نيستيم.
از مزاياى ديگر نرم‏افزار جامع التفاسير، برخوردارى آن از 60 دوره منبع تفسيرى اعمّ از منابع قديم، جديد، فارسى، عربى و يك تفسير به زبان انگليسى مى‏باشد، كه مجموع حجم متن آن منابع، 573 مجلّد و 000/250 صفحه مى‏باشد.
همچنان دارا بودن امكان صوت و نمايش قرآن، ترجمه و تفسير به صورت همزمان و در يك صفحه نمايش، با امكان انتخاب نمايش صفحه‏اى و آيه‏اى براى استفاده كننده، امكان مشاهده تفسير آيات براساس مطالب اختصاصى و عمومى از مزاياى ديگر آن است.

استفاده از ميراث ارزشمند انديشمندان مسلمان در تفسير قرآن براى پربار نمودن پژوهش‏ها و نوآورى در اين عرصه از اهداف اوليه تهيه و توليد اين نرم‏افزار مى‏باشد. در اين نرم‏افزار با كنار هم قرار دادن مواضع فرقه‏هاى مختلف اسلامى در تفسير قرآن، به پژوهشگر كمك مى‏شود تا در تفاسير و مستندات آنها به تبيين ژرف‏ترى از ديدگاه‏هاى مفسران برسند.
اين نرم‏افزار با استفاده از طبقه‏بندى فرادستى و فرودستى به سازماندهى اطلاعات تفاسير پرداخته است و براى سرعت و سهولت دستيابى نظام‏مند به اطلاعات مى‏تواند از طريق كليد واژه ---<< نمايه ---<< به موضوع مورد نظر رسيد.

1. موضوع نگارى 20 دوره تفسير با بيش از 305 جلد كتاب تفسيرى از مذاهب مختلف اسلامى؛
2. گزارش موضوعات تفاسير به روش الفبايى ـ موضوعى؛
3. شناخت سوره‏هاى قرآن؛ معرفى تفصيلى سوره‏ها؛
4. شناخت تفاسير با معرفى ده‏ها دوره تفسير به صورت اجمالى و تفصيلى با امكان تفكيك مذهب، سبك تفسيرى، زبان، قرآن، گرايش...؛
5. متن قرآن، ترجمه و امكان جست‏وجو در قرآن.

نرم‏افزار مزبور حاوى كتاب تفسير فى ظلال القرآن اثر سيّد قطب است كه از جمله كتاب‏هاى تأليفى قرن بيست ميلادى محسوب مى‏شود. نسخه اوّل آن در سال 1998 ميلادى از سوى مركز الابحاث الحاسب ال‏آلى تدوين گرديده است.
امكانات اين نرم‏افزار عبارت است از مشتمل بودن بر صوت كل قرآن، تقسيم كردن تفسير فى ظلال به چندين درس، تخريج مجموعه احاديث وارده در تفسير فى ظلال، جست‏وجوى سريع با يك كلمه، و يا چند كلمه، جست‏وجوى صرفى با جزء كلمه.

توليد و عرضه اين نرم‏افزار به همّت انتشارات فراهانى براساس متن ترجمه كتاب شريف مجمع البيان تأليف مرحوم طبرسى انجام گرفته و شامل متن كامل اين تفسير و چندين ترجمه با امكان جست‏وجوى لفظى و موضوعى است.
در نرم‏افزار مربوط علاوه بر امكان پيش‏گفته، امكان دسترسى به متن كامل قرآن، ترجمه‏هاى فارسى استاد فولادوند، استاد آيتى و ترجمه انگليسى يوسف على نيز وجود دارد. يكى ديگر از امكانات ويژه اين نرم‏افزار دسترسى به ترجمه واژه‏هاى قرآنى در حين مطالعه آن مى‏باشد. همچنين هنگام كار با اين برنامه مى‏توان از صورت ترتيل قرآن نيز بهره‏مند شد.

«مشكاة» يكى از توليدات نرم‏افزارى موءسسه تبيان است كه مشتمل بر نمايش متن قرآن كريم، امكانات اختصاصى در مورد انتخاب قارى و محدوده قرائت به همراه امكان استفاده از قرائت آيات به صورت ترتيل با صداى استاد: پرهيزگار، شاطرى و قحطانى مى‏باشد.
از جمله قابليت‏هاى مهم اين برنامه، دسترسى به 000/20 موضوع قرآنى در سه سطح، همراه جست‏وجو در آنها است. كاربر ضمن بهره مندى از تفسير الميزان، نمونه و نور مى‏تواند از 000/80 نقش دستورى كلمات قرآن كريم اطلاع يابد و با استفاده از امكانات خاص به پژوهش در آنها نيز بپردازد.
ارائه 400 ساعت تفسير صوتى قرآن كريم با صداى حجت الاسلام قرائتى (تفسير نور)، استفاده از اين نرم‏افزار را براى كاربران بيشترى مهيا نموده است و امكاناتى چون آموزش نحو و تلفظ تمام كلمات قرآن كريم نيازهاى آموزشى علاقه‏مندان را به گونه‏اى مطلوب پاسخ مى‏دهد.
قابليت اتصال به چندين پايگاه اسلامى از ديگر توانمندى هايى است كه در اين برنامه گنجانده شده است.

اين نرم‏افزار كه محصول تلاش مركز معجم فقهى حضرت آيت الله گلپايگانى است، يكى از نرم افزارهاى علوم اسلامى مى‏باشد، كه داراى حجم بسيار فراوانى از اطلاعات است و بيش از سه هزار جلد كتاب منبع از منابع علوم اسلامى را در خود جاى داده است.
اين نرم‏افزار كه در نوع خود از جهت حجم كم‏نظير است، اطلاعات خود را در 26 گروه عرضه مى‏نمايد، كه دو گروه آن اختصاص به تفسير اهل سنّت و شيعه دارد، و در گروه تفاسير شيعه 26 عنوان (الميزان، مجمع البيان، جوامع الجامع، تفسير القمّى، تفسير العيّاشى، تفسير بحارالانوار، املاء ما من به الرحمن، نور الثقلين، تفسير صافى، تفسير الاصفى، تبيان، تفسير ابوحمزه ثمالى، تفسير الامام العسكرى(ع)، كنز الدقائق، تفسير فرات كوفى و... ) و در گروه تفاسير اهل سنت 28 عنوان از منابع تفسيرى (تفسير مجاهد، تفسير الثورى، تفسير القرطبى، تفسير الطبرى، معانى القرآن، زاد المسير، تفسير الجلالين، الدرّ المنثور، تفسير الثعالبى، فتح القدير، احكام القرآن، شواهد التنزيل و... ) عرضه شده است.
اين نرم‏افزار از امكانات فراوانى برخوردار است: يكى از ويژگى‏هاى آن امكان انتخاب گروهى از منابع اطلاعاتى مى‏باشد؛ يعنى شخص مى‏تواند به جاى يك منبع، يك گروه از منابع را انتخاب نمايد. از ديگر امكانات ويژه آن، قابليّت فيش‏بردارى از اطلاعات برنامه است، كه كاربر به راحتى مى‏تواند هر مقدار اطلاعات را كه بدان نيازمند باشد، از برنامه برداشت كند و با استفاده از مبدّل‏هاى موجود، به برنامه‏هاى ديگر از قبيل زرنگار، ورد و... تبديل نموده، مورد استفاده قرار دهد.

اين برنامه براساس كتاب ارزشمند مفردات راغب اصفهانى تهيه شده و از آن جهت كه دربردارنده شرح كامل ريشه لغات و مشتقات آن بوده حائز اهميت است.

1. ارائه متن قرآن و امكان ارجاع از كلمات متن قرآن به واژه و ريشه و ترجمه فارسى آن؛
2. ارائه ليست الفبايى الفاظ قرآن و امكان ارجاع به همان واژه در مفردات با ترجمه فارسى آن؛
3. ارائه ليست ريشه‏ها و مشتقات آن و امكان ارجاع به مفردات با ترجمه فارسى.
4. ارائه متن ترجمه كتاب مفردات؛
5. امكان مشاهده ليست احاديث، اشعار و اعلام موجود در كتاب مفردات.
امكان دست‏يابى به كلمه مورد نظر كه به صورت الفبايى تنظيم شده با توضيحات لغوى، آيه مربوطه و شعر، شاهد مثال‏هايى از آيه، روايت و ترجمه آن، ليست ريشه‏ها و مشتقات الفاظ، ليست اعلام در مفردات، امكان ارجاع از لفظ قرآن به ريشه آن، ترجمه قرآن، ترجمه فارسى مفردات راغب از قابليت‏هاى اين برنامه است.

نرم‏افزار مزبور، نوعى ديگر از نرم افزارهاى قرآنى و تفسيرى محسوب مى‏شود كه محصول تلاش علمى مركز ابحاث الحاسب ال‏آلى در كشور اردن مى‏باشد، و اطلاعات زير در آن عرضه شده است.
1. تفاسير، با 23 دوره تفسير اهل سنت؛ مانند: التبيان فى تفسير القرآن، تفسير البيضاوى، تفسير القرطبى، تفسير ابن كثير، تفسير الطبرى، الدرّ المنثور، دقائق التفاسير، تفسير الصنعانى، معانى القرآن، تفسير الثعالبى، تفسير الثورى، تفسير ابى السعود، تفسير مجاهد، تفسير الواحدى، تفسير البغوى، فتح القدير، زاد المسير، تفسير الجلالين، تفسير النسفى، روح المعانى، صحيح البخارى (الجزء الخاص فى التفسير)، سنن الترمذى (الجزء الخاص فى التفسير)، رسائل و فتاوى ابن تيميّه فى التفسير.
2. علوم القرآن، با 28 عنوان.
3. رساله هايى درباره علوم قرآن، با 18 عنوان.
4. تراجم المفسّرين، با 6 عنوان، شامل طبقات المفسرّين، و معرفة القرّاء الكبار.
5. المعاجم والغريب، با 9 عنوان كتاب درباره لغت.
در اين نرم‏افزار امكاناتى همچون: قابليّت جست‏وجو به صورت عمومى و موضوعى، قابليّت انتخاب و تعيين محدود در دامنه جست‏وجو، به صورت انتخاب گروهى و يا موردى، جست‏وجوى كلمه، جزء كلمه و مفردات جدا از هم، جست‏وجوى موضوعى در موضوعاتى مانند: ثواب القرآن، كيفيّة نزول الوحى، على كَم نزل القرآن و... موجود مى‏باشد.

يكى ديگر از نرم افزارهاى اختصاصى، در موضوع تفسير قرآن است كه از سوى شركة العريس للكمبيوتر تهيّه شده است و شامل منابع قديمى از تفاسير اهل سنّت مى‏باشد.
منابع و محتواى اين نرم‏افزار از سه بخش تشكيل يافته است:
1. تفاسير؛ 2. علوم القرآن والقرائات؛ 3. معاجم.
در بخش تفاسير، يازده عنوان از منابع تفسيرى اهل سنّت ـ مانند: تفسير طبرى، تفسير الجلالين، تفسير النسفى، تفسير البيضاوى، تفسير ابن كثير، تفسير الثعالبى، تفسير القرطبى، الدر المنثور، تفسير البغوى، تفسير زاد المسير، تفسير ال‏آلوسى ـ را در خود جاى داده، آماده بهره‏بردارى مى‏باشد.
بخش علوم القرآن و القرائات، سه عنوان از عناوين مهمّ ـ مانند اسباب النزول، تأويل مشكل القرآن و المفردات فى غريب القرآن ـ را شامل شده است.
در بخش معاجم نيز دو عنوان لسان العرب و قاموس المحيط را عرضه نموده است.

نرم‏افزار مربوط مشتمل بر تفسير 18 جلدى آيت الله سيدمحمد تقى مدرسى يزدى با نام تفسير «من هدى القرآن» مى‏باشد. اين نرم‏افزار با متن كامل قرآن همراه است، و داراى سه بخش عناوين موضوعى، الفاظ قرآن و فضل السور مى‏باشد كه در هر بخش قابليّت جستجو دارد.

اين نرم‏افزار كه محصول تلاش پژوهشگران مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى مى‏باشد، از جمله نرم افزارهاى اختصاصى در بخش قرآن و تفسير به شمار مى‏آيد و مشتمل بر 9 تفسير اعمّ از تفاسير روايى و درايى، مانند الميزان عربى و فارسى، نمونه، عيّاشى، قمّى، تفسير الامام، شبّر، مجمع البيان، شواهد التنزيل، و ده ترجمه قرآن كريم، چهار ترجمه به زبان فارسى، مانند ترجمه‏هاى آيت الله مكارم شيرازى، استاد فولادوند، معزّى و خرّمشاهى، و سه ترجمه به زبان انگليسى، و چهارترجمه ديگر به زبان‏هاى آلمانى، فرانسوى، اسپانيولى و تركى مى‏باشد.