ابوعقيل انصارى

پدیدآوراسماعیل اسماعیلی

نشریهدائرة المعارف قرآن

شماره نشریهجلد 2

تاریخ انتشار1388/01/30

منبع مقاله

share 2995 بازدید

ابوعقيل انصارى: حثجاث يا حثحاث، معروف به صاحب‌الصاع از تيره بنى‌انيف اراشى[77] و از هم پيمانان بنى‌عمرو*بن‌عوف[78]

طبرى به نقل از قتاده، نامش را حبحاب، و شيخ طوسى حجاب بن‌عثمان ذكر كرده است[79] كه گويا طبق نقل طبرى، تصحيف «حبحاب ابوعقيل» باشد; چنان‌كه دو نام اوّل نيز تصحيف يك نام است. وى از مسلمانان تهى‌دست بود[80] و با كارگرى، امرار معاش مى‌كرد.[81] از زندگى و مرگ وى اطلاع چندانى در دست نيست.
گروهى از مفسّران، جمله «والَّذينَ لا يَجدونَ اِلاّ جُهدَهُم» در آيه 79 توبه/9 را درباره ابوعقيل دانسته‌اند. خداوند مى‌فرمايد: «اَلَّذينَ يَلمِزونَ المُطَّوِّعينَ مِنَ المُؤمِنينَ فِى الصَّدَقـتِ والَّذينَ لا يَجِدونَ اِلاّ جُهدَهُم فَيَسخَرونَ مِنهُم سَخِرَ اللّهُ مِنهُم ولَهُم عَذابٌ اَليم= آنان كه از مؤمنانِ داوطلب، در صدقاتشان عيب‌جويى* مى‌كنند، و كسانى را كه [براى انفاق* در راه خدا] جز به مقدار [ناچيز] توانايى خود دست‌رسى ندارند، به تمسخر مى‌گيرند، خدا آنان را مسخره مى‌كند، و براى آن‌ها عذاب دردناكى است».
در نقلى از ابن‌عباس، ربيع‌بن‌انس[82] و قتاده[83] آمده است كه وقتى رسول‌خدا(صلى الله عليه وآله)مؤمنان را به آوردن صدقه* تشويق كرد، برخى از آنان صدقاتى آوردند كه مورد تمسخر* منافقان قرار گرفت و از سوى آنان به ريا* متهم شدند. ابوعقيل نيز يك صاع (حدود سه كيلو) خرما آورد و گفت: جز 2 صاع خرما چيزى نداشتم كه آن را نيز شب پيشين با آب‌كشى براى نخلستانى، مُزد گرفتم. يك صاع را براى خانواده‌ام نگه داشتم و ديگرى را براى شما آوردم. منافقان با استهزا*ى وى گفتند: خداوند از اين صدقه ابوعقيل بى‌نياز است.[84] به دنبال آن، آيه‌پيشين نازل شد و آنان را توبيخ كرد و به عذاب الهى وعده‌شان داد. بخارى با نقل اين جريان از ابن‌مسعود، مقدار صدقه ابوعقيل را نصف صاع ذكر كرده[85] و ميبدى با توجه به سياق آيات، زمان پرداخت آن را در آستانه عزيمت پيامبر(صلى الله عليه وآله)به تبوك* و براى تأمين هزينه جنگ دانسته است.[86]

منابع

اسباب النزول، واحدى; الاستيعاب فى معرفة الاصحاب; الاصابة فى معرفة الصحابه; التبيان فى تفسير القرآن; جامع‌البيان عن تأويل آى القرآن; السيرة النبويه، ابن‌هشام; صحيح البخارى; كشف‌الاسرار و عدة‌الابرار.
اسماعيل اسماعيلى



[77]. الاستيعاب، ج‌4، ص‌279; الاصابه، ج‌7، ص‌233.
[78]. جامع‌البيان، مج6، ج10، ص‌248; الاستيعاب، ج‌4، ص‌279.
[79]. التبيان، ج‌5، ص‌266.
[80]. جامع‌البيان، مج6، ج10، ص248; كشف‌الاسرار، ج‌4، ص181.
[81]. جامع‌البيان، مج‌6، ج‌10، ص‌248; التبيان، ج‌5، ص‌266.
[82]. الاستيعاب، ج‌4، ص‌279‌ـ‌280.
[83]. اسباب النزول، ص‌210; التبيان، ج‌5، ص‌266.
[84]. السيرة النبويه، ج4، ص551; جامع‌البيان، مج‌6، ج‌10، ص250.
[85]. صحيح البخارى، ج5، ص‌245، ح‌4668.
[86]. كشف‌الاسرار، ج‌4، ص‌181.

مقالات مشابه

بررسي تحليل علامه طباطبايي از بازخواست هارون(ع) توسط موسي(ع)

نام نشریهاندیشه نوین دینی

نام نویسندهعبدالکریم بهجت‌پور, حمید نادری قهفرخی

جبرئيل

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهاحمد جمالی

ثعلبة بن وديعه انصارى

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهسیداحمد سادات

جباربن صخر انصارى

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهمنصور داداش‌نژاد

ثابت بن قيس بن شماس

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهعلی محمدی یدک

جلاس بن سويد انصارى

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهبخش تاریخ و اعلام, رسول قلیچ

جعفر بن ابى طالب

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهحمید حاج امینی, ستار عودی

ثعلبة بن غنمه انصارى

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهمحمدحسن درایتی

جالوت

نام نشریهدائرة المعارف قرآن

نام نویسندهمحمد نظری