کردن زمین از عدل و داد، بعد از آنکه از ظلم و ستم آکنده‏شده، وحدت نظر دارند.مذاهب مختلف و دیدگاههای متفاوت، در اعتقاد به‏ظهور مهدی از آل محمد، صلی‏الله‏علیه‏وآله، در آخرالزمان، برای پرنت‏شریف‏نیز روایات متواتری در مورد آن وارد شده است، موضوع «مهدی موعود»، علیه‏السلام،است و امت اسلام، بایکی از امور ضروری دین حنیف اسلام و یکی‏از موضوعاتی که در آیات متعددی از کتاب عزیز بدان اشاره شده و در
بدون دلیل سخن می‏گویند،کسی با آن مخالفت نکرده است. در هر حال این موضوع در مجموعه اعتقادات‏اهل اسلام تا بدان حد از ضرورت رسیده که جز اهل لجاج و کسانی که
شده‏اند بسیار فراوان و متنوع‏اند و نویسندگان دانشمند شیعه و اهل سنت دراین زمینه قلم زده‏اند. کتابها و رساله‏هایی که در اثبات ظهور مهدی،علیه‏السلام، و اینکه او از فرزندان فاطمه، علیهاالسلام، است، نوشته

عبارتی تاویل آنها به آن حضرت اشاره‏دارد، نه تنزیل آنها. در قرآن کریم آیات متعددی در شان مهدی، علیه‏السلام،وارد شده است، البته باید توجه داشت که باطن این آیات و یا به
رسول خدا، صلی‏الله‏علیه‏وآله، می‏فرماید:
«ما فی‏القرآن آیة الا و لها ظهر و بطن‏»(1) هیچ آیه‏ای از قرآن نیست مگر اینکه برای آن ظاهر و باطنی است.
امام باقر، علیه‏السلام،نیز در پاسخ کسی که در همین زمینه از ایشان پرسش کرده بود، فرمود:
«ظهرها تنزیلها و بطنها تاویلها»(2)
ظاهر هر آیه تنزیل آن و باطن هر آیه تاویل آن است.
ماندگاری‏و فراگیری قرآن را در عین جاودانگی آن تضمین می‏کند. به گونه‏ای‏که آیه در گذر ایام قابلیت انطباق بر موارد مشابه با مورد نزول را پیدا کند.و این همان چیزی است که «بطن‏» و «تاویل‏» عبارت از مفهوم عامی است که بعداز جدا کردن آیه از خصوصیاتی که آن را در برگرفته، به دست می‏آید،
بیماریهای آنهاست.پیش می‏آید، داراست. به واسطه همین نوع دلالت‏است که قرآن تا ابد زنده است و در همه زمانها شفابخش مردم و دوایدست‏می‏آید، و دیگری دلالتی که عام و فراگیر است و قابلیت انطباق بر موارد مشابه‏را، بر حسب آنچه در طول زمان تردیدی نیست که برای قرآن دو نوع دلالت‏وجود دارد: یکی دلالتی که بر حسب ظاهر آن و بر اساس شان نزول آیه به
اما برخی از آیاتی‏که در شان امام مهدی، علیه‏السلام، تاویل شده‏اند، به قرار زیر است:
1. «و نرید ان نمن علی‏الذین استضعفوا فی‏الارض ونجعلهم ائمة و نجعلهم الوارثین، و نمکن لهم فی‏الارض‏»(3)
و ما بر آن هستیم که بر مستضعفان‏روی زمین نعمت دهیم و آنان را پیشوایان سازیم و وارثان گردانیم.
مستضعفان را می‏گیرد تا آنها رابر مستکبران غالب سازد و آنها را وارث شهر و سرزمین مستکبران نماید.است‏که خداوند در میان مردمان جاری ساخته است. به عبارت دیگر این آیه بیان می‏کندکه خداوند بزودی دستان این آیه اگر چه به مناسبت داستان فرعون و موسی‏و بنی‏اسرائیل نازل شده است، اما مدلول آن عام بوده و بیانگر سنتی
در حدیثی که «مفضل‏بن عمر» روایت کرده چنین آمده است:
فبکی و قال: انتم‏المستضعفون بعدی. «سمعت اباعبدالله، علیه‏السلام، یقول: ان رسول‏الله،صلی‏الله‏علیه‏وآله، نظر الی علی و الحسن و الحسین، علیهم‏السلام،
استضعفوا فی‏الارض و نجعلهم ائمة‏و نجعلهم الوارثین‏» قال، علیه‏السلام: فهذه الآیة جاریة فینا الی یوم القیامة.»(4) قال المفضل: قلت: مامعنی ذلک؟ قال: معناه‏انکم الائمة بعدی، ان‏الله عزوجل یقول: «و نرید ان نمن علی الذین
علیهم‏السلام، انداخت و در حالی که گریه می‏کرد فرمود: شمامستضعفان پس از من هستید. از اباعبدالله (امام صادق)، علیه‏السلام، شنیدم‏که فرمود: پیامبر اسلام، صلی‏الله‏علیه‏وآله، نگاهی به علی، حسن و حسین،
را پیشوایان سازیم و وارثان گردانیم.»بعداز من خواهید بود. خداوند، عزوجل، می‏فرماید: «و ما بر آن هستیم که برمستضعفان روی زمین نعمت دهیم و آنان مفضل می‏گوید: پرسیدم معنای این سخن‏چیست؟ و امام [در جواب] فرمود: معنای این سخن این است که شما امامان
در نهج‏البلاغه نیز چنین آمده است:
فی‏الارض و نجعلهم‏ائمة و نجعلهم الوارثین.»(7) عطف الضروس(6) علی ولدها. و تلا عقیب ذلک: و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا
برندگان [زمامداران دین و دنیا] قرار دهیم.می‏خواهیم‏بر آنانکه در زمین ناتوان شمرده شده‏اند منت نهاده [توانا و بزرگوارشان گردانیم]آنها را پیشوایان و ارث دنیا بر ما [آل محمد] بازگردد و مهربانی‏نماید مانند بازگشت‏شتر بدخو و گازگیر به بچه خویش و در پی آن خواند:
«ابن ابی‏الحدید» در شرح این کلام امیرمؤمنان، علیه‏السلام، می‏گوید:
که او در آخرالزمان به دنیا بیایدکفایت می‏کند.»(8) سرزمینها چیره می‏شود. اما لازم نیست که این‏امام در حال حاضر موجود باشد، بلکه برای درستی این کلام تنها همینمی‏شود.اما اصحاب ما [اهل سنت] می‏گویند: این کلام وعده‏ای است نسبت‏به امامی‏که مالک زمین می‏شود و بر همه «امامیه گمان می‏کنند این کلام خداوندوعده‏ای است از سوی او نسبت‏به امام غایبی که در آخرالزمان مالک زمین
علیه‏السلام،خواهد بود.اینکه خیر، او به موقع خود متولد می‏شود؟ اما به هرحال در این موضوع تردیدی‏نیست که این امام از فرزندان علی،سرزمینهاچیره می‏شود، اتفاق نظر وجود دارد و تنها اختلاف در این است که آیا این امام درحال حاضر وجود دارد یا اما باید گفت: در اینکه آیه مزبور وعده‏به ظهور امامی است که پیش از برپایی قیامت مالک زمین شده و بر همه
2. «و لقد کتبنا فی‏الزبور من بعد الذکر ان‏الارض یرثها عبادی الصالحون‏»(9)
و ما در زبور، پس از ذکر (تورات)نوشته‏ایم که این زمین را بندگان صالح من به میراث خواهند برد.
مراد از «زبور» در این آیه زبور داود، علیه‏السلام،است. چنانکه در سوره نساء (آیه‏163) و سوره اسراء (آیه 55) آمده است:
«و اتینا داود زبورا»
و به داود زبور را ارزانی داشتیم.
و زبور همان کتاب «مزامیر» است‏که در ضمن کتاب عهد قدیم آمده است: اما در این کتاب چنین می‏خوانیم:
برکنده خواهدشد...»(10) «از خشم دوری کن و از دشمنی بپرهیز، فریب‏کارهای ناشایست را نخور زیرا کسانی که کار ناشایست انجام می‏دهند
«و کسانی‏که انتظار پروردگار را می‏کشند وارث زمین می‏شوند.»(11)
«و اما کسانی که به سکون و آرامش دست‏یافته‏اند وارث‏زمین می‏شوند و در نهایت‏سلامت‏به کامجویی می‏پردازند.»(12)
«زیرا خجستگان و برکت‏یافتگان از آنها وارث‏زمین می‏شوند و نفرین شدگان از آنها ریشه‏کن می‏شوند.»(13)
«درستکاران‏وارث زمین شده و تا ابد در آن ساکن می‏شوند.»(14)
الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا یعبودننی لایشرکون‏بی‏شیئا»(15) 3. «وعدالله الذین امنوا منکم و عملواالصالحات‏لیستخلفنهم فی‏الارض کما استخلف‏الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم
سازد. و وحشتشان را به‏ایمنی بدل کند. مرا می‏پرستند و هیچ چیزی را با من شریک نمی‏کنند.همچنان‏که مردمی را که پیش از آنها بودند جانشین دیگران کرد. و دینشان را، که خود بر ایشان‏پسندیده است، استوار خدا به کسانی از شما که ایمان آورده‏اند و کارهای‏شایسته کرده‏اند، وعده داد که در روی زمین جانشین دیگرانشان کند،
مهدی منتظر، علیه‏السلام، محقق می‏شود.برای‏امت اسلام تحقق نیافته است، بنابراین ما چاره‏ای نداریم جز اینکه بگوییم این وعده‏ای‏است تخلف‏ناپذیر که با ظهور جانشینی و قدرت‏یافتن در زمین به صورت فراگیرو همیشگی، که در این آیه بدان وعده داده شده، در هیچ برهه از زمان
علیه‏السلام،در قرآن کریم آمده است: در مورد عیسی بن مریم، علیهماالسلام،و بازگشت او به دنیا در آخرالزمان و همچنین پیروی او از امام مهدی،
ان هو الا عبد انعمنا علیه‏و جعلناه مثلا لبنی‏اسرائیل ... و انه لعلم للساعة ، فلا تمترن بها و اتبعون هذا صراط‏مستقیم.»(16) «و لما ضرب ابن مریم مثلا، اذا قومک منه یصدون. و قالوا الهتنا خیر ام هو ما ضربوه لک الا جدلا بل هم قوم خصمون،
راه راست.بنی‏اسرائیلش گردانیدیم... و هر آینه او نشانه فرارسیدن‏قیامت است. در آن شک مکنید، و از من متابعت کنید، این استبرای جدال باتو نگفتند، که مردمی ستیزه‏جویند. او جز بنده‏ای نبود که مانعمتش ارزانی داشتیم‏و مایه عبرت و چون داستان پسر مریم آورده شد، قوم تو به شادمانی‏فریادزدند، و گفتند: آیا خدایان مابهترند یا او؟ و این سخن را
شان مهدی نازل شده است. ودر ادامه نیز چنین می‏گوید: «ابن حجر هیثمی‏» می‏گوید: «مقاتل بن سلیمان‏»و کسانی دیگر از مفسران که از او پیروی می‏کنند، گفته‏اند: این آیه در
»(17) خداوندخواست که فاطمه و نسل او را از شر شیطان رانده شده در امان بدارد و همین رانسبت‏به علی نیز درخواست کرد.نوادگان آنها را کلیدهای حکمت و معادن رحمت‏قرار می‏دهد و سر این موضوع این است که پیامبر، صلی‏الله‏علیه‏وآله، ازنسل‏فاطمه و علی، علیهماالسلام، برکت قرار داده شده و خداوند از نسل آن دو پاک‏سیرتان‏بسیاری خارج می‏سازد و «بزودی احادیثی که در آنهاء تصریح شده که اواز اهل بیت پیامبر است، خواهد آمد.. پس آیه دلالت‏بر این دارد که در
رسول خدا، صلی‏الله‏علیه‏وآله، نیز می‏فرماید:
«کیف انتم اذا نزل ابن مریم و امامکم منکم‏».(18)
حال شماچگونه خواهد بود زمانی که پسر مریم نازل شود و امامتان از شماست.
است. زیرا نزول او در آخرالزمان‏رخ می‏دهد. اما، این سخن خدای تعالی در آیه مزبور که می‏گوید:«و انه لعلم لساعة‏» یعنی اینکه او از نشانه‏های فرا رسیدن قیامت