هر انسانى در فعاليت هاى روزانه اش هدف و ايده اى دارد، هدف و ايده اى كه باعث تلاش و فعاليت او خواهد شد؛ با اين تفاوت كه اهداف و ايده ها، گوناگون و متفاوت و از حيث ارزش و جايگاه نيز مختلف اند، هدف گاه پست و كم ارزش و گاه عالى و ارجمند است.
حركت از مبدأ تا رسيدن به مقصد، كار ساده اى نخواهد بود، امكان دارد در طول مسير، مشكلات و موانعى سبز شده و حركت انسان را كند نمايد و يا به طور كلى متوقف سازد؛ اگر انسان تجربه كافى نداشته باشد، ممكن است در اولين برخورد با مانع، مأيوس و نااميد شود و از ادامه مسير خوددارى نموده و از مقصد و مقصود دست بردارد.
ولى در صورتى كه انسان، تجربه كافى داشته باشد، و عواملى را كه به نوعى به كمك و يارى انسان آمده و زمينه رسيدن به اهداف را فراروى او قرار مى دهد، شناسايى نموده و در زندگى خود رعايت نمايد، بدون ترديد ضريب موفقيت او افزايش خواهد يافت.
در اين نوشته برآنيم راجع به صبر و پايدارى كه از جمله عوامل موفقيت انسان به حساب مى آيد با توجه به آيات قرآن و احاديث معصومين(ع)، مطالبى را همراه با خوانندگان فرهيخته و صبور، مرور نماييم:

صبر به معناى استقامت و پايدارى در مواجهه و رويارويى با علل و عواملى كه مانع حركت انسان به سمت مقصد و مقصود مى شود؛ از جمله صفات ارزشمندى است كه در آموزه هاى دينى، توجه خاصى نسبت به آن مبذول شده است؛ چرا كه در سايه داشتن ويژگى صبر و پايدارى انسان مى تواند در عرصه هاى مختلف زندگى فردى و اجتماعى، مادى و معنوى، رشد و تكامل نموده و به اهداف خويش دسترسى پيدا نمايد.
كودكان كه به دنيا مى آيند در سايه صبر و تحمل پدر و مادر، رشد و نمو نموده و بزرگ مى شوند و در پرتو آشنايى با تعاليم انسانى اسلامى؛ به معلمان فرداى جامعه، تبديل مى شوند. اگر پدر و مادر در پرورش كودك، صبور و بردبار نباشند، بدون شك، رشد جسمى و معنوى كودك، آسيب خواهد ديد؛ و به تبع آن، جامعه نيز از افراد مريض و بيمارانى كه با الفباى زندگى، آشنايى ندارند، تشكيل مى شود و خطرات و زيان هاى زيادى را متحمل خواهد شد.
كشاورزى كه در فصل مناسب، بذرافشانى مى نمايد، مدت ها بايد صبر و پايدارى به خرج دهد و با علل و عواملى كه مخل رشد و سلامت محصولات كشاورزى است، مبارزه نموده، دست و پنجه نرم نمايد؛ تا بتواند محصولات خوب و سالمى به دست آورد. اگر صبر و تحمل نداشته باشد، چگونه مى تواند محصول سالم به دست آورد.
دانش آموز و دانشجويى كه قصد رسيدن به مدارج علمى و فتح قله هاى بلند علم و دانش را دارد در پرتو صبر و پايدارى و مبارزه طاقت فرسا با موانع و مشكلات مى تواند به اهداف عالى دسترسى پيدا كند و اگر صبر و پايدارى و پشتكار نداشته باشد؛ در برخورد با اولين مانع، مأيوس و نااميد خواهد شد و از حركت باز خواهد ماند.
انسان هاى مبارزى كه اسلحه در دست مى گيرند تا در برابر عناصر فاسد داخلى و نيروهاى متجاوز خارجى، جنگ و جهاد نمايند؛ در سايه صبر و تحمل مى توانند از ارزش هاى ملّى و مكتبى خويش، دفاع و حراست به عمل آورده و پيروزى و موفقيت را به دست آوردند و اگر صبر و تحمل نداشته باشند در اولين برخورد با دشمن، سنگر را رها كرده در نتيجه زمينه حضور و پيروزى دشمن را فراهم مى نمايند.
با توجه به نقش عمده و اساسى كه صبر و پايدارى در موفقيت انسان در عرصه هاى فردى و اجتماعى، مادى و معنوى و دنيا و آخرت داشته و دارد، خداى سبحان در بيش از هفتاد آيه، واژه صبر و كلمات هم خانواده آن را به كار برده است و پيامبراكرم(ص) امت اسلامى را به رعايت آن در مراحل مختلف زندگى توصيه و تشويق نموده است؛ لذا به چند نمونه از پيروزى ها و موفقيت هايى كه در پرتو صبر و پايدارى، نصيب انسان مى شود با استفاده از آيات قرآن ، اشاره خواهد شد:

روح و روان آدمى با مقوله آزادى بهتر و بيشتر علاقه و سازگارى دارد و از تكليف و فرمانبردارى بيزار و رويگردان است؛ لذا عبوديت و بندگى كه آزادى انسان را محدود نموده، اعمالى را متوجه او مى سازد؛ تا حد زيادى مشكلاتى را به وجود مى آورد و در برخى موارد باعث طغيان و سركشى انسان مى شود. صبر و حوصله از جمله ابزارى است كه مى تواند به يارى انسان آمده، قدرت و قوت او را براى انجام تكاليف الهى، افزايش دهد.
به قول غزالى: «عبوديت و بندگى به هر ترتيب و به هر شكل براى انسان، دشوار است. هر يك از عبادات به مناسبتى براى انسان ناخوشايند است؛ نماز به خاطر سستى، زكات به خاطر بخل و دنيادوستى، و حج و جهاد به خاطر هر دو؛ بنابراين صبر در مقام بندگى و پرستش خداوند در حقيقت صبر و مقاومت در برابر سختى ها و دشوارى هاى گوناگون است.»
خداى سبحان خطاب به پيامبراكرم(ص) او را در مقام انجام عبادت و پرستش؛ به صبر و پايدارى دعوت و سفارش نموده مى فرمايد: «رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبادَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا ؛ پروردگار آسمان ها و زمين و آنچه ميان آن دو قرار دارد. پس او را پرستش كن و در راه پرستش او شكيبا باش. آيا براى او مثل و مانندى مى يابى !»
و در جاى ديگر خطاب به پيامبر(ص) مى فرمايد: « و خانواده خود را به نماز، فرمان ده؛ و بر انجام آن شكيبا باش؛ از تو جوياى روزى نيستيم؛ [بلكه] ما به تو روزى ميدهيم؛ عاقبت [نيك] براى پرهيزگارى است.»
از اينكه خداى متعال پيامبراكرم(ص) را پس از امر به عبادت و بندگى و انجام فرايض؛ به صبر و پايدارى توصيه و سفارش مى نمايد، مى توان نتيجه گرفت كه موفقيت در انجام تكاليف الهى در سايه صبر و استقامت به دست مى آيد.
پيامبراكرم(ص) نيز براى تشويق و ترغيب امت اسلامى به صبر و پايدارى، در يك تقسيم بندى، صبر را به سه دسته تقسيم مى نمايد و از اجر و پاداشى كه خداى سبحان براى صابران در مقام عبوديت و بندگى در نظر گرفته است، خبر داده و مى فرمايد: «صبر بر سه قسم است؛ صبر در مصيبت، صبر بر طاعت، و صبر از گناه، و هر كس در مقام انجام طاعت خدا صبر و پايدارى نمايد، خداوند براى او ششصد درجه مقرر فرمايد كه فاصله هر درجه با درجه ديگر به اندازه فاصله بين قعر زمين تا عرش است.»