در اوج مذاكرات هسته‏ای ایران با اتحادیه اروپا و آژانس بین‏المللی مسأله عزت و اقتدار ایران اسلامی و حفظ و صیانت آن از سوی مردم و كارشناسان به شدت مورد توجه و پی‏گیری بود. بر آن شدیم تا با رجوع به قرآن مبانی عزت و اقتدار مسلمانان و جامعه اسلامی را تبیین نماییم. آن چه در این نوشتار آمده است، نگاهی كوتاه است به این مسأله، باشد كه هم‏چون گذشته با حفظ اقتدار و عزت و درایت از كاربردهای فن‏آوری هسته‏ای در همه زمینه‏های صلح‏آمیز بهره‏مند شویم.
قرآن اصول روابط میان خودی و غیر خودی را بر احترام به حقوق انسان‏ها، مقام انسانیت، ارزش‏های انسانی و معنوی به ویژه عدالت بنا نهاده است. در همان حال به بیان خطوط قرمزی اشاره دارد تا زمینه عزت و افتخار جامعه اسلامی در همه اشكال ارتباطی آن حفظ شود. اسلام با حفظ احترام متقابل نسبت به اقوام و ادیان و پیروان آنان به هیچ كس اجازه نزدیكی و تجاوز به این خطوط قرمز را نمی‏دهد. كرانه‏مندی ارتباط جامعه اسلامی با دیگر جوامع اعتقادی این امكان را می‏دهد تا جامعه اسلامی از خطر نابودی در امان باشد. این حساسیت از آن‏رو مهم است كه هویت جامعه در صورت تجاوز از حدود نه تنها دچار چالش و بحران‏های درونی می‏شود بلكه زمینه برای سقوط و تجاوز برونی را فراهم می‏آورد.
برای آنكه به دیدگاه قرآن درباره مبانی اقتدار سیاسی جامعه‏اسلامی و خطوط قرمز آن راه یابیم لازم است به معیار مرزبندی جوامع در صدر اسلام و در مدینة النبی توجه شود.در حوزه جغرافیایی حجاز، مرزهای اعتقادی مهم‏ترین مسأله برای تعیین هویت‏های جمعی بود. اقوام و نژادها هریك به نوعی در پاره‏ای از كره زمین مرزهای جغرافیائی و ملی خود را تعیین كرده بودند اما در حجاز ، این مرزهای اعتقادی بود كه تعیین كننده مؤلفه اساسی به شمار می‏رفت. تنش‏ها و چالش‏ها به طور عمده در دو شهر بزرگ حوزه حجاز ـ مكه و مدینه ـ میان یهودیان كتابی با مشركان از سویی و با مسلمانان از سوی دیگر بود. هر چند كه بعدها با اوج‏گیری و اقتدار همه جانبه اسلام یهودیان كتابی كه روزگاری ظهور پیامبر جدید را آغاز حاكمیت مطلق خود بر مشركان قلمداد می‏كردند، سرخورده خود به یاری مشركان شتافتند با این همه، دسته‏بندی‏ها و مرزها هم‏چنان بر اصول اعتقادی مبتنی بود. از این‏رو، پس از آن‏كه پیامبر حكومت اسلامی را در مدینه با پذیرش اكثریت مردم مسلمان در قالب پیمان‏های متعدد تشكیل داد، پیمان‏های جداگانه‏ای نیز با یهودیان منعقد كرد تا حدود روابط میان یهودیان و مسلمانان و نحوه تعامل آن‏ها با حكومت اسلامی مشخص گردد.
بدین ترتیب جامعه اسلامی آنان را به عنوان یك جامعه جدا از جامعه اسلامی به رسمیت شناخت و حقوق خاص آنان را تأیید كرد، هر چند كه به عنوان شهروند «امت واحد» از آنان نام می‏برد و از همه حقوق شهروندان نیز برخوردار است.
با توجه به این حقیقت تاریخی و تأكید بر تطور مفهوم جامعه از صدر اسلام تاكنون، برای پدیدارشناسی رابطه بین جوامع از دیدگاه قرآن می‏توان از آموزه‏های قرآنی و گزاره‏هائی كه چگونگی تعامل مسلمانان با دیگران را گزارش می‏كند سود جست و ملاك‏های بدست آمده از این مطالعه را به عنوان اصول اقتدار سیاسی جامعه اسلامی از دیدگاه قرآن به زمان حاضر تعمیم دارد.

یكی از اصولی كه در قرآن كریم بسیار مورد تأكید و اهتمام قرار گرفته(1) مسأله «عدل» و عدالت است و این عقیده در فرد فرد مسلمانان و جوامع اسلامی اثر می‏گذارد و وقتی به مرحله اجرا درآید، می‏تواند مسلمانان را به سوی مدیریت صحیح در كارها، و برافراشتن پرچم عدل و داد، نه تنها در كشورهای اسلامی بلكه در كل جهان سوق دهد.
اهمیت این موضوع به حدی است كه هیچ چیز نمی‏تواند مانع آن گردد، و هر گونه انحراف از آن متابعت از هوای نفس است(2) در آیات قرآن به صراحت از ستم روا داشتن به دشمن - چه دشمن شخصی و چه دینی ـ نهی شده است.
در برنامه‏های اجتماعی، سیاسی، نظامی و اقتصادی جامعه اسلامی عدالت باید به عنوان زیر بنا و اصل اساسی در روابط متقابل بین مسلمانان و دیگران باشد؛ چرا كه یك جامعه پیشرو، سربلند و قوی، جامعه‏ای است كه روی پای خود بایستد و پیوند و ارتباطش با دیگران، پیوندی بر اساس رعایت عدالت و منافع متقابل باشد، همانطور كه قرآن می‏فرماید: «لاتَظلِمون و لاتُظلَمون»(3) «نه ستم كنید و نه زیر بار ستم روید.» هرگاه حكومتها از این اصل اساسی غفلت كرده یا به آن پشت پا زده‏اند، باعث تباهی خود و دیگران شده‏اند و هرگاه به آن اصل پای‏بند بوده‏اند از عزت و سربلندی برخوردار بوده‏اند.

اصل اعتماد متقابل، پشتوانه فعالیتهای هماهنگ اجتماعی و همكاری در سطح وسیع می‏باشد. همین معنا در روابط بین المللی و در سطح جهانی نیز صادق است.
یكی از مصادیق بارز و تعیین كننده به عنوان ضامن اجرای این اصل، وفای به عهد و پیمان می‏باشد، چرا كه وفاداری به عهد و پیمان، تأكیدی بر حفظ این هم بستگی و اعتماد متقابل است و اگر عهد و پیمان ها شكسته شود، دیگر اثری از این سرمایه بزرگ (اعتماد عمومی) باقی نخواهد ماند، و این مطلب هم در داخل جامعه اسلامی، در روابط با اقلیتها، و هم در سطح جهانی در ایجاد روابط با كشورهای غیراسلامی صادق است.
به همین دلیل در آیات قرآن و احادیث اسلامی، به طور گسترده به مسأله وفای به عهد و ایستادگی در برابر سوگندها تأكید شده است، و شكستن آن، از گناهان كبیره محسوب می‏شود.(4) بدون تردید پای‏بندی به عهد و پیمان تا زمانی لازم است كه طرف مقابل به مفاد آن وفادار باشد و در صورت پیمان‏شكنی و عدم رعایت اصول عهدنامه از سوی یك طرف، طرف دیگر نیز ملزم به رعایت آن نخواهد بود.

حفظ سیادت اسلام و جامعه اسلامی از جمله وظایف مسؤولان نظام اسلامی است كه نقض آن از حدود اختیارات مسلمین خارج بوده و بر اساس «قاعده نفی سبیل»(5) حتی تعهدات بین المللی نیز نمی‏تواند ناقض آن باشد. این اصل كلی را فقها تحت عنوان «أَلإِسْلامُ یَعْلُو وَ لا یُعْلی عَلَیْهِ» به صورت یك قاعده حقوقی(6) در فروع و موارد مختلف حقوق اسلامی مورد بهره برداری قرار داده‏اند و نیز عبارت مزبور عینا به صورت حدیث در كتابهای روایی نقل شده است(7).
بنابراین دادن هر نوع امتیاز سیاسی، اقتصادی، نظامی، قضایی و اجتماعی به غیرمسلمانان كه به سیادت اسلام و جامعه مسلمین لطمه وارد آورد، بی ارزش و بی اعتبار خواهد بود.
قرآن در این زمینه می‏فرماید: «وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَفِرینَ عَلَی الْمُؤْمِنینَ سَبِیْلاً».(8) و از سوی دیگر به مسلمانان هشدار می‏دهد كه: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لا تَتَّخِذُواْ بِطَانَةً مِّنْ دُونِكُمْ لا یَأْلُونَكُمْ خَبَالاً وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَ مَا تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَكْبرُ قَدْ بَیَّنَّا لَكُمُ الاَیَاتِ إِنْ كُنتُمْ تَعْقِلُونَ».(9) «هان ای مؤمنین، غیر مسلمانان را دوست مخصوص و محرم اسرار خویش نگیرید، زیرا آنان از فساد و تباه نمودن امور شما كوتاهی نمی‏كنند و هرچه را كه باعث رنج و زحمت شما گردد دوست می‏دارند، عداوت و كینه از زبانشان هویدا گشته و آنچه كه در دل كتمان نموده‏اند بیش از اینها است، ما نشانه‏ها و دلایل را بر شما روشن نمودیم، اگر شما تعقل نمایید».
وقتی دوست گرفتن افراد غیر مسلمان این چنین نتایج ناگوار به بار آورد و فرصتی به آنان دهد كه در تباه نمودن كارها و افساد امور بكوشند و توطئه‏های خصمانه به راه اندازند و در شرایط سخت، از تأیید و ایجاد عوامل ناراحت كننده دریغ نورزند، و با وجود كوشش در كتمان نمودن تضاد فكری و كینه و نفرت، به طور ناخودآگاه زبانشان به كینه توزی و بدگویی باز شود، نتایج و آثار سیادت و تسلط آنان بر مسلمین و تصدی مقامات دولتی و سیاسی و نظامی و اقتصادی از طرف غیر مسلمانان، چگونه خواهد بود؟(10)
بی شك هر نوع لطمه زدن به این سیادت، خیانتی بزرگ به اسلام و جامعه اسلامی خواهد بود و صرف نظر كردن جمهوری اسلامی از حق مسلّم خود در بحث فناوری هسته‏ای، می‏تواند راهی برای سیادت بیگانه باز كند. بنابراین مسؤولان نظام اسلامی برای پاسداری از عزت و سربلندی جامعه اسلامی باید تمام توان خویش را به كار برند.
اسلام هم در زمینه سیاست داخلی و هم در بعد سیاست خارجی اصل عزتمندی را از نظر دور نمی‏سازد و در روابط با غیرمسلمانان قانون نفی سبیل را مطرح می‏كند «لن یجعل الله للكافرین علی المؤمنین سبیلا»(11)
علت نهی قرآن از دوستی نزدیك با یهود و نصاری این است كه تبعیت از آرا و روش آنها، هم شكل شدن با آنها را به دنبال دارد كه با عزتمندی مسلمانی سازگار نیست. زیرا امتیازخواهی آنان پایانی ندارد و آنها جز به دست برداشتن مسلمانان از آئین خود راضی نخواهند شد. قرآن كریم می‏فرماید: «و لن ترضی عنك الیهود و لا النصاری حتی تتبع ملتهم»(12) «یهودیان و نصارا هرگز از تو راضی نخواهند شد مگر آن‏كه از آیین آنها پیروی كنی»
بنابراین وقتی قرآن كریم دوستی خصوصی و بی پرده مسلمانان با افراد غیر مسلمان را مضر دانسته و آن را، شایسته جامعه اسلامی نمی‏بیند و صریحا از آن منع می‏كند، بی شك نسبت به سپردن امور عامه مسلمانان به دست غیر مسلمانان و تفویض مقامهایی كه موجب سلب سیادت مسلمانان و یا تسلط آنان بر مصالح و مقدرات جامعه اسلامی می‏گردد، منع شدیدتر و حساسیت بیشتری خواهد داشت.

چنانكه گفته شد حفظ سیادت اسلام و جامعه اسلامی از جمله وظایف عمومی و از آن دسته ضروریات اسلامی است كه نقض آن از حدود اختیارات مسلمانان خارج بوده و تعهدات بین المللی نمی‏تواند ناقض آن باشد.
از اینرو در قراردادهای بین المللی كه مسلمانان، امضا و تصویب می‏نمایند، باید اصل سیادت محفوظ بوده، به عنوان یك اصل ثابت منظور گردد و هر نوع شرایط و تعهداتی كه در این قراردادها با این اصل منافات داشته باشد، از نظر اسلام فاقد ارزش بوده، از درجه اعتبار ساقط است. و بر همین اساس است كه در شرایط كنونی دنیا، كه علم، فناوری، تكنولوژی و صنعت پیشرفته به مزیت اصلی در افزایش قدرت ملی، حفظ امنیت ملی و كسب ثروت برای ملتها تبدیل شده است، كمترین غفلت و عدول از این اصل اساسی و محوری می‏تواند ملتهای مسلمان را بیش از پیش در دام ذلت و تباهی و عقب افتادگی گرفتار نماید. چرا كه توسعه تكنولوژی، حمل و نقل، ظهور ماهواره و اینترنت، افزایش رفت و آمد میان ملتها، گسترش روابط فرهنگی و اجتماعی میان كشورها و آسان شدن تجارت میان ملتها، زمینه ساز كاهش فاصله كشورهای سلطه گر و زیر سلطه بوده و همین امر باعث شده كشورهای سلطه‏گر به افزایش قدرت تمایل داشته باشند.
باید توجه داشت كه دستیابی كشورها به تكنولوژی پیشرفته، منافع حیاتی قدرتهای بزرگ را به مخاطره می‏اندازد، در نتیجه رقابت سالم اقتصادی به سود كشورهای در حال توسعه و به ضرر كشورهای سلطه‏گر خواهد بود.

جای تعجب نیست كه غرب و مخصوصا آمریكا با توجه به شرایط جهانی امروز، استراتژی جدیدی را برای قرن 21 تدوین كنند - و آن حضور میلیتاریستی (نظامی) در صحنه تكنولوژی برای تسلط بر منابع انرژی، مكانیسم گردش پول و رسانه‏ها، حضور نظامی در مناطق استراتژیك جهان، تسلط بر شاهراه‏های حمل و نقل در هوا، زمین و دریا، جلوگیری از هرگونه ائتلاف و قدرت مخالف آنهاست ـ و برای اجرای سیاست‏های خود واقعه 11 سپتامبر را آفریده، روند تحولات جهانی را دگرگون نمایند.
بر اساس این استراتژی سلطه، بخشی از علم (تكنولوژی هسته‏ای، لیزر، الكترونیك، میكروب‏شناسی، هوا-فضا، تكنولوژی ماهواره‏ای، تكنولوژی موشكی و...) باید در انحصار چند كشور باشد. این درخواستها كه مخالف قوانین بین المللی است، حفظ برتری غرب، رابطه استعماریِ قانون‏مند شده در روابط بین الملل و جلوگیری از كاهش فاصله قدرت را به دنبال دارد.
از طرف دیگر، جمهوری اسلامی ایران ،به دنبال رسیدن به استقلال و خودكفایی همه جانبه و خواهان استفاده صلح‏آمیز از تكنولوژی هسته‏ای است ـ صرف‏نظر كردن از این حق طبیعی، محدود به تكنولوژی هسته‏ای نیز نخواهد شد، بلكه تمام تكنولوژی‏های دو منظوره مذكور را شامل خواهد شد؛ به این معنا كه اگر در حال حاضر قدرتهای استعمارگر به بهانه حفظ صلح و امنیت جهانی یا رقابت سالم علمی در بحث انرژی هسته‏ای مخالفت كرده، خواستار انحصاری كردن آن هستند، در سایر علوم دو منظوره (تكنولوژی هوا-فضا، میكروب‏شناسی و...) نیز چنین ادعایی خواهند داشت و به همین دلیل می‏خواهند جمهوری اسلامی ایران را وادار به انجام این بدعت كنند.(13)

دین اسلام، مسلمانان را از افراط و تفریط در روابط بر حذر داشته و ضوابط خاصی برای آن در نظر گرفته است. علاوه بر اینكه رفتار عادلانه را در نظر داشته، به حفظ احترام متقابل می‏اندیشد، برای سیادت اسلام و مسلمین اهمیت زیادی قائل است و هرگونه رابطه با دیگران كه باعث تسلط آنان بر مسلمانان شده، از عزت آنها بكاهد را به شدت نفی می‏كند. وقتی ارتباط و پیوندشان را با خدا و رسول او گسسته‏اند، با مؤمنین نیز پیوندشان ظاهری و صوری بوده و مطمئنا در باطن، به گونه دیگری درباره آنان فكر می‏كنند، به همین جهت تظاهر دشمن به دوستی نباید آنان را غافل كند و موجب گردد كه آنان دشمن را دوست پندارند و به او اطمینان كنند. و ثانیا: روابط دوستانه و صمیمانه مسلمان با غیر مسلمان باید در حدی باشد كه لااقل با عضویتش در پیكر اسلامی ناسازگار نباشد، یعنی به وحدت و استقلال پیكر اسلامی آسیبی نرساند و تظاهر آنان به دوستی مسلمانان نباید موجب غفلت آنان شود و چنان كه در تاریخ نیز بارها و بارها تجربه شده است، از این ناحیه متحمل ضربات جبران‏ناپذیر شوند. و باید این روابط در حدی باشد كه عضویت در یك پیكر و جزئیت در یك كل، ایجاب می‏كند؛(14) بدیهی است این مسأله، چنان كه از اطلاق آیات كریمه و سیره معصومین علیهم السلام نیز استفاده می‏شود، منافاتی با احسان و نیكی به غیر مسلمان ندارد.
با توجه به آنچه گفته شد یكی از راههای رسیدن به استقلال و خودكفایی و عزتمندی، دست‏یابی به فناوری هسته‏ای است، رشد و توسعه در این مسیر حق مسلم جمهوری اسلامی ایران است و هر امری (چه در داخل كشور و چه در خارج از كشور) سرعت این رشد و توسعه را كاهش دهد یا در صدد جلوگیری از آن باشد، در جهت عزتمندی كشور نبوده و باید با آن برخورد جدی صورت گیرد. بنابراین بر مسئولین نظام اسلامی كه باید حافظ منافع این ملت عزتمند باشند فرض است به دفاع از منافع ملّی برخیزند و برای دست‏یابی به فناوری هسته‏ای تلاش نموده و در هیچ شرایطی بر سر عزت و سیادت مسلمانان كه موهبتی الهی به شمار می‏رود معامله نكنند.