انسان به سبب گرايش به کمال ، به زيبايي و آراستگي تمايل ذاتي و طبيعي دارد. فطرت کمال خواه انسان موجب مي شود تا به طور طبيعي به هر آن چه که زيباست گرايش يابد و در صورتي که به نظر وي امري را مي توان به گونه اي آراست تا زيبايي وکمالش آشکار و هويداتر گردد به چنين کاري اقدام مي کند. آراستگي به معناي اين نيست که چيزي داراي نقص است و کوشش مي شود تا با آراستن اين نقص پوشانده شود، بلکه گاه آراستگي براي جلوه گيري بيش تر و ايجاد زيبايي افزون تر صورت مي گيرد. بنابراين آراستن هم مي توان پوششي براي نقص باشد و هم در راستاي افزايش زيبايي انجام پذيرد.
قرآن بيان مي کند که آن گاه که خداوند جهان را آفريد با ابزارهايي به آراستن آن اقدام ورزيد. از آن جمله ابزارهايي که قرآن براي آراستن جهان بهره برد، ستارگان است تا در چشمان مردمان آراسته و زيبا جلوه کند: ولقد جعلنا في السماء بروجا و زينها للناظرين؛ در آسمان برج هايي را قرار داديم و آن را در چشمان بينندگانش آراستيم.(حجر آيه 16) و در آيه 12 سوره فصلت و آيه 6 سوره صافات ستارگان و چراغ هاي آن را عامل آراستگي آسمان دنيا بر مي شمارد .
خداوند به طور خاص گاه به چيزهايي اشاره مي کند که به عنوان زينت و ابزار آراستن زمين مطرح مي شود و گاه ديگر هر آن چه را که از مظاهر طبيعت در روي زمين قرار داده شده را ابزاري براي زينت و آرايش آن بر مي شمارد. گاه بيان مي کند که براي آراستن زمين، گياهان را آفريده و آن را زينت و ابزار آراستن زمين قرار داد(يونس آيه 24) و گاه نيز مظاهر طبيعي زمين را زينت و ابزار آرايش آن بيان مي کند و مي فرمايد: انا جعلنا ما علي الارض زينه لها لنبلوهم ايهم احسن عملا؛ ما آن چه در زمين است زينت زمين قرار داده ايم تا به آزمون دريابيم که چه کسي نيکوتر عمل مي کند.(کهف آيه 7)
در اين آيه سخن از اين است که زمين با طبيعت آن آراسته و زينت داده شده است و اين زينت براي زمين ولي در راستاي آزمون انسان است تا دانسته شود که چه کسي نيکوتر عمل مي کند. بنابراين آراستگي زمين در اين آيه به عنوان ابزار آزمون انسان مطرح شده است. بنابراين همان گونه که عاملي زينت زمين است و نيز در چشم بينندگانش آراسته و زيبا جلوه مي کند همان طور نيز عاملي مهم براي آزمون انسان ها خواهد بود.
در اين آيه به کارکرد آراستگي در حوزه آزمون انسان اشاره شده است. در حقيقت کارکرد مهم آراستگي جهان و زمين شناخت انسان هاست تا خود را آن چنان که شايسته و سزاوار است نشان دهند. از اين جاست که به مساله کارکردهاي آراستگي مي رسيم .
اگر قرآن بيان مي کند که آب (نمل آيه 24)، ستارگان (ملک آيه 5) ، گياهان (يونس آيه 24) ، محصولات کشاورزي(آل عمران آيه 14) مظاهر طبيعت (کهف آيه 7) ابزار زينت زمين و آسمان در چشم انداز ناظران و بينندگانش يعني انسان و جن بوده است ، همين امور و امور ديگري نيز به عنوان ابزار زينت و آراستگي انسان قرار گرفته است که از آن جمله مي توان به چارپايان (آل عمران آيه 5 و 6) اسب (نحل آيه 5 و 8) خر (همان )، قاطر(همان )، ثروت ( آل عمران آيه 14) زن ( همان) پسران (همان ) زيورآلات (رعد آيه 17) طلا (يونس آيه ) نقره ( آل عمران آيه 14) اشاره کرد.
از ديگر ابزارهاي زينت که خاص انسان است، ايمان است که قرآن آن را زينت دل هاي مومنان بر مي شمارد و مي فرمايد: لکن الله حبب اليکم الايمان و زينه في قلوبکم؛ ولي خداوند ايمان را محبوب شما گردانده و آن را زينت دل هاي شما قرار داده است.(حجرات آيه 7)
اين آيه به خوبي به دسته ديگري از ابزارهاي آراستگي و زينت اشاره مي کند که بيرون از دايره زينت هاي ظاهري است و به امور باطني و رواني بر مي گردد. به اين معنا که ابزارهايي نيز وجود دارد که باطن و روح آدمي را زينت مي بخشد که از آن ميان مي توان به ايمان اشاره کرد.
نکته ديگر آن که زينت و آراستگي اختصاص به امور ظاهري ندارد بلکه شامل امور باطني و روحي نيز مي شود و روح انسان نيز در جست و جوي آراستگي است که ايمان بهترين ابزار آراستگي روح و روان آدمي است.
سخن از کارکردهاي آراستگي است. با توجه به آياتي که درباره ابزارهاي آراستگي وارد شده است مي توان اين مطلب را به دست آورد که آراستگي در راستاي آزمون آدمي در اين دنيا و نشان دادن باطن و شاکله شخصيتي اوست. انساني که در دنيا قرار مي گيرد به جهت اختيار و اراده مي تواند دو سوي خير و شر را در خود تقويت کند و به عروج و يا هبوط تمايل و گرايش يابد. اين ظرفيت انساني است که وي را مکلف قرار مي دهد و امکان بازخواست و محاکمه و نيز کيفر و پاداش را فراهم مي آورد.
انسان اين ظرفيت را دارد که بندگي را به کمال نشان دهد و با کمال مطلق همراهي کند و به در جست وجوي آن حرکت و تلاش نمايد؛ چنان که مي تواند در سوي ديگر حرکت کند و به دوزخ پستي و دوري از رحمت و فضل خداوئدي برسد.
از آن جايي که باطن اشخاص براي خودشان گاه مشخص نيست و گاه نيز با القاي توجيه و معاذير اعمال و رفتار خويش را خوب و پسنديده نشان مي دهد ؛ نياز به اموري است تا وي را بيازمايد و شخصيت و شاکله وجودي فرد را هم به خود شخص نشان دهد و هم عذر و توجيه را از دستش بربايد. اين آزمون همانند آزموني است که ابليس در آن قرار گرفت و به ابليس و ديگر فرشتگان مقام عزت و قرب الهي فهماند که ابليس موجودي کافربوده و ظاهر ايمان را به نفاق حفظ مي کرد و در آزمون سجده به آدم (ع) باطن خويش را نمودار ساخت که در آيات 35 تا 40 سوره بقره بدان پرداخته شده است.
انسان در جهان مادي با ابزارهاي مادي که بيش تر در حوزه امور آرايش و زينت مي گنجد آزموده مي شود. از اين رو اموري چون زن و ثروت و پسر و مال و منال ابزارهايي براي آزمون وي قرار داده شده است. انسان به خاطر گرايش به کمال و زيبايي به اين امور زيبا دل مي بندد و در وراي اين امور خداوند را از نمي بيند و او را از ياد مي برد.
زني که به عنوان عامل و ابزار آرايستگي مردان شمرده مي شود به جهت افراط و اسراف در آن عاملي مي شود تا نتواند به درستي در اين دنيا به وظيفه خويش عمل کند. چنان مال و ثروت نيز نقش آراستگي خويش را از دست مي دهد و عامل زيان و ضرر انسان مي شود.
کساني که در جست و جوي کمال واقعي هستند مي بايست در دنيا از اين ابزارهاي آراستگي به بهترين وجه بهره برند و به دام اسراف و افراط نيافتند. خداوند در آيه 31 سوره اعراف به صراحت به انسان هشدار باش داده و مي فرمايد: يا بني آدم خذوا زينتکم …. و لاتسرفوا انه لايحب المسرفين ؛ اي فرزندان آدم زينت هاي خويش را برگيرد …. و اسراف در آن نکنيد ؛ زيرا خداوند اسراف کنندگان را دوست نمي دارد.
در حالي خداوند در آيات قرآني به اسراف در زينت و آراستگي هشدار مي دهد که آن را امري مباح دانسته بلکه کساني که از زينت و آراستگي دوري مي کند و يا حتي آن را برخود حرام مي کنند ، نکوهش کرده و آنان را از اين گونه رفتار باز مي دارد و مي فرمايد: قل من حرم زينه الله التي اخرج لعباده ؛ بگو چه کسي زينت هاي خدا را که براي بندگانش بيرون آورده و پديدار ساخته، حرام کرده و تحريم نموده است.(اعراف آيه 32)
خداوند در اين آيه بيان مي کند که چيزهايي دنيا که به عنوان زينت جهان و زمين و انسان قرار داده شده است ، همه رزق و روزي انسان است و در اين دنيا همگان مي بايست از آن بهره مند گردند ؛ هر چند که اين چيزها در آخرت خالص و خاص مومنان خواهد بود و ديگران از آن بهره و سودي نخواهند برد.(همان)
بنابراين استفاده مومنان از زينت هاي خدادادي امري نه تنها پسنديده در بينش و نگرش قرآن است بلکه در آيه 32 سوره اعراف بهره مندي انسان از اين زينت هاي خدادادي را هدف و مقصود آفرينش آن ها دانسته است.
با اين همه نبايد از کارکرد آزموني زينت و ابزارهاي آن در جهان مادي غافل ماند؛ به اين معنا که اين ابزارها هر چند که براي بهره مندي انسان در اين دنيا آفريده شده است ولي همين امور مي تواند به عنوان بزرگ ترين و مهم ترين ابزار آزمون قرار گيرد.
قرآن تبيين مي کند که چگونه شيطان (نمل آيه 22 تا 24) با تزيين اعمال باطل و زشت انسان ها ( انعام آيه 43) و يا حتي زينت هاي پاک و پاکيزه و ايجاد انگيزه اسراف (اعراف آيه 31) آنان را از خداوند دور مي سازد.
هواي نفس انسان نيز مي تواند موجب شود تا وي از خدا غافل گردد و به سوي شيطان متمايل شود و همين نعمت هاي خداداد و زينت هاي الهي که براي انسان آفريده شده است وي را از خدا دور سازد.(يوسف آيه 18و طه آيه 96)
هواي انساني مي کوشد تا هر آن چه را خود بدان گرايش دارد به تزيين بيارآيد و در دل و چشم انسان زيبا و پسنديده جلوه دهد تا بدين روش آدمي را از اعتدال دور ساخته و به سوي افراط و اسراف سوق دهد.
شيطان نيز که دشمن سوگند خورده بشريت است مي کوشد تا با تبادل گفتار ظاهر زيبا و آراسته مردمان را فريب دهد( انعام آيه 112) و دوري از آموزه هاي قرآني و وحياني آسماني را زيبا جلوه دهد.(فتح آيه 11 و 12) چنان که خورشيد پرستي به جاي خداپرستي (نمل آيه 22 تا 24) فرزندکشي براي بتان و خدايان دروغين (انعام آيه 137) را در چشمان مردمان زيبا و آراسته بنماياند و اين گونه آنان را از خدا که خالق و آفريدگار اين زيبايي ها و کمالات است دور سازد.
به نظر مي رسد براي رهايي از آراستگي دورغين شيطان و هواي نفس و نيز بهره مندي از زيبايي هايي واقعي و آراستگي راستين يادکرد خداوند بهترين روش باشد که قرآن بر آن تاکيد مي ورزد. انسان بايد از آراستگي براي رسيدن به کمال بهره مند شود و از اين که در دام آراستگي دروغين شيطان و يا اسراف و زياده روي در آن بيافتد به خدا پناه برد.
آراستگي حق انسان و هدف آفرينش است و آراستگي حقيقي کمال آدمي است و آن عبارت است از هر چيزي که در دنيا و آخرت موجب عيب و عار براي انسان نشود بلکه وي را به خدا و کمالات واقعي نزديک سازد. بنابراين در انتخاب آرايش و ابزارهاي آن و نيز چگونگي بهره برداري از آن ها مي بايست کمال هوشياري و بيداري را داشته باشد تا در دام آراستگي اي نيافتد که وي را به گمراهي مي کشاند؛ به ويژه آن که قرآن به انسان هشدار مي دهد که از کارکردهاي مهم آراستگي و زينت ، آزمون انسان در اين دنياست تا خوب از بد و مومن از کافر بازشناخته شود و معلوم گردد که چه کسي بهترين و نيکوکارترين اعمال را انجام مي دهد و چه کسي به سوي زشتي و بدي و کفر گرايش دارد.