زیاد نیستند انسان ها و جوامعی که راهبردی و استراتژیک می­اندیشند و عمل می­کنند. نظام جمهوری اسلامی، در اندیشه امامین انقلاب، نظامی دارای راهبرد و استراتژی کلان است. منظور از نگرش راهبردی به زبان ساده در نظر داشتن سه ضلع زیر است:

اهداف و آرمان ها(وضعیت مطلوب)

امکانات      روش ها و تاکتیک های

()اضلاع نگرش استراتژیک

تعریف وضعیت مطلوب را می­توان در یک خط امتدادی در سه سطح ملی(کشور ایران)، منطقه ای (دنیای اسلام)و جهانی مورد ارزیابی قرار داد. در نگاه امام خامنه ای، نظم موجود حاکم بر جهان که بر همه مناسبات سایه افکنده است و دنیای اسلام و ایران پیش از انقلاب را نیز در بر گرفته است، عبارت است از نظام سلطه و استکبار جهانی که دنیا را در یک تقسیم کلی به دو قسم سلطه گر و سلطه پذیر تقسیم نموده است. مشخص است که این وضعیت، وضعیت مطلوبی نیست و باید به سمت تشکیل حکومت آرمانی جهانی توحیدی عدالت محور که در آن ساختار سلطه وجود نداشته باشد و اصل «لا تظلمون و لا تظلمون» حاکم گردد، تغییر کند. برای این منظور می­بایست با در نظر گرفتن امکانات و وضعیت موجود، از یک نقطه کانونی و مرکزی کار را آغاز کرد که آن نقطه مرکزی، خارج ساختن کشور از این نظم و حاکم ساختن نظم مطلوب بر آن است. تحقق انقلاب اسلامی آغاز اتخاذ این رویکرد بوده و توانسته است در بعد ساختار سیاسی آن را محقق کند اما در ابعادی چون اقتصاد و فرهنگ، مبارزه همچنان ادامه دارد. نظامی که نه سلطه پذیر باشد و نه سلطه گر، به صورت طبیعی با دو موج از دوستان و دشمنان مواجه خواهد شد. دوستان منطقه ای و جهانیِ به ستوه آمده از ظلم که با فطرت های خود با این نظم جدید ارتباط بر قرار کرده و با درک حقیقت این نظام، به طرفداری و الگوگیری از آن برمی­خیزند و دشمنان سلطه گری که این نظام را به منزله برده ای یاغی که از تحت ملکیت اربابی ایشان فرار کرده است و راه فرار را به دیگران نیز نشان می­دهد، می­بینند و همه همت خود را برای بازگردانی آن به نظم گذشته، به کار خواهند بست. بنا بر این وجود چالش و تقابل میان نظام سلطه گر استکبارجهانی و نظام جمهوری اسلامی امری اجتناب ناپذیر و اقتضای ذات سلطه گری آن نظام و سلطه ناپذیری نظام اسلامی است. «راهبرد مقاومت» از دل این چالش سر بر می­آورد. مقاومت نظام اسلامی، به منزله ضلع سوم از استراثژی کلان نظام جمهوری اسلامی در تحقق نظمی نوین، در سطوح ملی و منطقه ای است.

مقاومت نظام اسلامی برخاسته از مبانی دینی و اندیشه اسلامی است. قرآن کریم به عنوان مهمترین منبع اندیشه اسلام، جایگاه بی بدیلی در دعوت امت اسلامی به مقاومت در برابر نظام سلطه دارد. آیات فراوانی از قرآن کریم، به بیان ابعاد و زوایای مختلف این مسئله می­پردازند. با تأمل در آیات قرآن کریم می­توان به وجود منطقی منظومه ای و متضلع پی برد که با اسلوبی نظاموار و قابل محاسبه، مقاومت را پشتیبانی کرده و انسان مسلمان و امت اسلامی را به آن فرا می­خواند. قرآن کریم با نشان دادن افق روشن مقاومت که نصرت و فتح الهی را در پی دارد، محاسبات مادی حاکم بر اندیشه های غیرتوحیدی را باطل دانسته و منطق دیگری را فراروی مؤمنان به تصویر می­کشد. این منطق، بر محاسبات انسان موحدِ مؤمن به قرآن کریم، حاکم شده و به عبارتی دستگاه و نظام محاسباتی او را در باب مقاومت شکل می­دهد. در این دستگاه محاسباتی که کاملا برخاسته از هستی شناسی توحیدی و جهانبینی اسلامی است، مواردی چون آینده و افق مقاومت، تصحیح برداشت انسان از سود و زیان یا خیر و شر، تصحیح برداشت انسان از شکست و پیروزی، عوامل تقویت و تضعیف مقاومت، چالش های مقامت، شرایط تاثیرگذاری مقاومت، شناخت حقیقی دوست و دشمن و... قابل شناسایی و تحلیل است.

رهبر معظم انقلاب، آیت الله خامنه ای که به حق ایشان را به عنوان امام المقاومة می­شناسیم، همواره در طول سالیان رهبری خود و پیش از آن، سعی داشته اند که منطق مقاومت را مبتنی بر آموزه های محکم قرآنی تشریح کرده و با گفتمان سازی در این مسئله، نه فقط محاسبات مبارزان و مجاهدان میدانهای نبرد را بلکه دستگاه محاسباتی آحاد امت اسلامی را بر مبنای الگوی قرآنی شکل داده و مقاومت را یگانه راه کارآمد و نجاتبخش امت از سلطه استعمار و استکبار معرفی کنند و از این منظر این محاسبات را در عرصه رسمی سیاست، اقتصاد، فرهنگ و دیگر ابعاد نظام اسلامی، به گفتمان حاکم بدل کنند.

در این مجال سعی داریم با تحلیل آثار و بیانات ایشان، الگوی نظام محاسباتی قرآن محورِ مقاومت را از دیدگاه امام خامنه ای، استخراج کنیم. برای نیل این هدف با مطالعه آثار و بیانات امام خامنه ای و مخصوصا اثرمطبوعه در سال جاری توسط انتشارات مؤسسه انقلاب اسلامی که با عنوان «اندیشه مقاومت» به بازتاب بیانات ایشان در موضوع مقاومت پرداخته است، ابتدا آن دسته از بیانات که با استناد به آیات قرآن کریم به دفاع از نظریه مقاومت پرداخته و به نوعی به محاسبه سازی در این باب می­پردازد، به عنوان داده های اولیه ثبت شد. سپس با کاربست روش تحلیل محتوای کیفی، سعی شد الگوی حاکم بر نظام محاسباتی قرآن محورِ مقاومت، از این بیانات استخراج شود.

1-1- ادبیات و مبانی بحث

پیش از ورود به متن اصلی بحث، ارائه توضیحاتی پیرامون دو واژه کلیدی بحث یعنی «مقاومت» و «دستگاه محاسباتی» و تعیین معنای آن دو از دیدگاه امام خامنه ای، لازم است.

1-1-1- مقاومت

واژه «مقاومت» که در زبان لاتین معادل آن «Resistance» است، درعرصه های گوناگون و علوم متنوعی مانند علوم مهندسی، علوم طبیعی، علوم اجتماعی، اقتصاد، سیاست،  روانشناسی، مدیریت و غیره کاربست دارد لکن در موضوع مد نظر ما که عبارت از مقاومت نظام اسلامی، در برابر نظام سلطه است، در حوزه مباحث جامعه شناسی، علوم سیاسی و یا جامعه شناسی سیاسی بیشتر بازتاب دارد. با مرور ادبیات مرتبط با مفهوم مقاومت، آشکار می­شود که این مفهوم در فضای مباحث اقتصادی تا حد زیادی با مفهوم «تاب آوری» که ترجمه ای از واژه لاتین «Resilience» است نیز قرابت و همنشینی دارد و گاه به یک معنا لحاظ می­شوند. آنچه امروزه با عنوان «Resilience Economy» شناخته می­شود، گاه با عبارت اقتصاد مقاومتی(یا مقاومت اقتصادی) و گاهی با عبارت تاب­آوری اقتصادی ترجمه می­شود. Resilienceبه معنای انعطاف پذیری و دارابودن حالت ارتجاع است و مقصود از تاب آوری اقتصادی آن است که اقتصاد به عنوان یک سیستم بتواند در هنگام مواجهه با مخاطرات و چالش ها، کارآمدی و حیات خود را حفظ کرده و چالش مد نظر را در خود هضم کرده و یا به نحوی مناسب از آن عبور نماید.

به نظر می­رسد همگام سازی مقاومت در فرهنگ اسلامی که امروزه آن را به عنوان راهبرد کلان نظام اسلامی در مقابله با نظام استکبار جهانی می­شناسیم، با هر یک از دو معادل لاتین امری ناصواب و رهزن در فهم مقصود ما از مقاومت است. مقاومت (Resistance) در پارادایم جامعه شناسی غربی، ﻃﯿﻒ ﮔﺴﺘﺮده اي از ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ و دﻻﻟﺖ ﻫﺎ را در ﺧﻮد ﺟﺎي داده اﺳﺖ .ﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﻨﻈﻮر از آن، ﺗﻨﻬﺎ ﺑﯿﺎن ﺿﺪﯾﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻮﻋﯽ، ﺧﯿﺰش و جنبش اجتماعی؟ ﺷﮑﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺷﺪه دارد ﯾﺎ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻋﺎدات رﻓﺘﺎري را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد؟ ﮔﻮﯾﯽ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ اعمال و رفتار متنوعی در سطوح خرد، ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﮐﻼن اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻠﯽ و ﺑﯿﻦ المللی علیه ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ، رﯾﯿﺲ، مدیر، استاد، نظام سرمایه داری، مدرنیته و از این قبیل به ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ(شفیعی، 1393، ص143). در واقع همه چیز از انقلاب گرفته تا مدل مو و مقاومت کشاورزان سنتی در برابر ابزارهای کشاورزی صنعتی به عنوان مقاومت تعریف شده اند. عمل مستقل بر حسب علائق شخصی، تلاش فعالانه برای مخالفت و جنگیدن، اقدام با وجود مخالف، یا تعبیر ساده مخالف(ص144)، همگی تعاریفی هستند که توسط نظریه پردازان اجتماعی غربی در تعریف «Resistance» ارائه شده است.

به این منظور لازم است تعریفی بومی و مبتنی بر فرهنگ قرآنی و اسلامی از مقاومت ارائه شود. مقصود ما از مقاومت در این پژوهش، مفهومی برآمده از آموزه های دین است که در سطوح خرد و کلان، هر یک از فرد، جامعه، رهبر و دولت را به استقامت و پایداری در مسیر حق و عدالت فرامی­خواند. آموزه هایی مانند: استقامت، صبر، امر به معروف و نهی از منکر، عزت، جهاد و شهادت، نفی سلطه، نفی ظلم، نفی سبیل، حرمت اطاعت از کفار، حرمت اطاعت از هوای نفس خود یا دیگران و بسیاری دیگر از آموزه های دین اسلام، سازنده مفهوم استقامت یا مقاومت ورزیدن در مسیر حق هستند.

در تبیین دقیق تر معنای مقاومت باید گفت این مفهوم از آن دسته مفاهیمی است که باید به شکل سازه ای و فرآیندی فهمیده شوند. سه عنصر عامل(فاعل مقاوِم)، مانع(ضد یا دشمن) و هدف در کنار اصل مفهوم پایداری و استقامت، در ساخت سازه ای مفهوم مقاومت نقش آفرینند. فرمول زیر تعریف کننده سازه مفهوم مقاومت است:

پایداری الف  در برابر ب برای رسیدن به یا محقق ساختن ج[1]

با توجه به این فرمول، می­توان مقاومت را در هر سطح و بعدی که مدنظر باشد تعریف کرد. این پژوهش در سطح کلان یعنی سطح نظام اسلامی به تحلیل نظام محاسباتی مقاومت خواهد پرداخت.

امام خامنه ای در ضمن مثالی، معنای مقاومت را این چنین بیان فرموده اند:

معنای مقاومت این است که انسان یک راهی را انتخاب کند که آن را راه حق میداند، راه درست میداند، و در این راه شروع به حرکت کند و موانع نتواند او را از حرکت در این راه منصرف کند و او را متوقّف کند؛ این معنای مقاومت است. فرض کنید یک وقت در یک جادّه‌ای انسان به یک مسیلی برخورد میکند، به یک حفره‌ای برخورد میکند، یا در حرکت در کوهستان که میخواهد مثلاً به قلّه‌ی کوه برسد، به یک صخره‌ای برخورد میکند؛ بعضی‌ها وقتی که برخورد میکنند به این مانع... برمیگردند، از ادامه‌ی راه منصرف میشوند؛ بعضی نه، نگاه میکنند ببینند راه دُور زدن این صخره چیست، راه مقابله‌ی با این مانع کدام است، آن راه را پیدا میکنند یا مانع را برمیدارند یا با یک شیوه‌ی عاقلانه از مانع عبور میکنند؛ مقاومت یعنی این؛ و امام این جوری بود... حرف امام حاکمیّت دین خدا بود؛ حاکمیّت دین خدا و مکتب الهی بر جامعه‌ی مسلمین و بر زندگی عموم مردم؛ این حرف امام بود. بعد از آنکه توفیق این را پیدا کرد که بر موانع غلبه پیدا کند و نظام جمهوری اسلامی را تشکیل بدهد، اعلام کرد که ما نه ظلم میکنیم، نه زیر باز ظلم میرویم؛ ظلم نمیکنیم امّا زیر بار ظلم هم نمیرویم؛ با ظالم کنار نمی‌آییم و از مظلوم حمایت میکنیم؛ این حرف امام بود. خب این حرف از متن دین گرفته شده است، متن قرآن است.(14/3/98)[2]

با توجه به این بیان، وجود مانع و دشمن، در تعریف مقاومت نقشی اساسی ایفا می­کند. مقاومت یک راهبرد و استراتژی کلان در نظام است که عبارت است از پایداری در جهت کلی و سویه اصلی حرکت نظام، به سمت تحقق کامل نظامی عادلانه با دو مشخصه مهم ظلم نکردن (لا تَظلِمون) و ظلم نپذیرفتن و حمایت از مظلوم (و لا تُظلَمون). اما این گمان که روش مقاومت لزوما باید روشی سخت و توأم با درگیری پرتنش با مانع باشد، گمان درستی نیست. در عبارت فوق، دقت در دو تعبیر دور زدن مانع و عبور از مانع با شیوه ای عاقلانه در کنار تعابیر مقابله با مانع و از میان برداشتن مانع، این معنا را تایید می­کند. بنا بر این در نظام اسلامی حتی نرمش ها و مداراها نیز به عنوان تاکتیک هایی در خدمت راهبرد مقاومت و قطعه ای از نقشه کلان مقاومت خواهند بود برخلاف اندیشه ای که سازشکاری ناشی از ترس و عدم اعتماد به نفس را به عنوان راهبرد خود اتخاذ می­کند. امام خامنه ای در توضیح تاکتیک «نرمش قهرمانانه» به روشنی به این معنا دلالت کرده اند:

ما تعبیر "نرمش قهرمانانه" را به كار بردیم؛ یك عدّه‌ای آن را به معنی دست برداشتن از آرمانها و هدفهای نظام اسلامی معنا كردند؛ بعضی از دشمنان هم همین را مستمسكی قرار دادند برای اینكه نظام اسلامی را به عقب‌نشینی از اصول خودش متّهم كنند؛ اینها خلاف بود، اینها بدفهمی است. نرمش قهرمانانه به معنای مانور هنرمندانه برای دست یافتن به مقصود است؛ به معنای این است كه سالك راه خدا - در هر نوع سلوكی - به سمت آرمانهای گوناگون و متنوّع اسلامی كه حركت میكند، به هر شكلی و به هر نحوی هست، باید از شیوه‌های متنوّع استفاده كند برای رسیدن به مقصود. «وِ مَن یُوَلِّهِم یَومَئِذٍ دُبُرَهُ اِلّا مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ اَو مُتَحَیِّزاً اِلی‌ فِئَةٍ فَقَد بآءَ بِغَضَبٍ مِنَ الله؛ و هر كه در آن هنگام به آنان پشت كند- مگر آنكه [هدفش‏] كناره‏گيرى براى نبردى [مجدّد] يا پيوستن به جمعى [ديگر از همرزمانش‏] باشد- قطعاً به خشم خدا گرفتار خواهد شد»(انفال، 16)؛ (29/8/1392).

این نکته در تعریفی که ایشان از آموزه «تقیه» ارائه می­کنند نیز به روشنی مشاهده می­شود. ایشان این برداشت را که معنای تقیه رخصتی برای ترک مسیر و حرکت، در هنگام مواجهه با خطر، ضرر و چالش های راه باشد به شدت نفی کرده و معنای صحیح آن را این می­داند که انسان روشی را اتخاذ کند که در هنگام مواجهه با موانع بتواند به نحوی که به اصل حرکت او به سمت هدف آسیب وارد نشود، از کنار مانع عبورکرده و یا از خود در برابر آن دفاع کند تا آن منع و حجابی را که او به وجود آورده است از میان بردارد (خامنه ای، 1397، ص336-339).

1-1-2- دستگاه محاسباتی

منظور از دستگاه یا نظام محاسباتی در ادبیات سیاسی رهبر معظم انقلاب، سامانه فکری و اندیشه ای است که به عنوان پشتوانه ای برای اراده و تصمیم سازی انسان عمل می­کند. نوع نگرش انسان در محاسبه سود و زیان، محاسبه کارآمدی، شناخت دوست و دشمن، شناخت قدرت و توان جبهه خودی و جبهه دشمن، معیار و ملاک های کسب موفقیت در عمل و مواردی از این قبیل را می­توان در حیطه کارویژه های دستگاه محاسباتی برشمرد. آیت الله خامنه ای محاسبه‌ی غلط را یکی از بزرگ‌ترین خطرهایی می­داند که گاهی حیات و سرنوشت انسان را تهدید میکند چون توانایی‌های انسان، تحت سرپنجه‌ی اراده‌ی او است، و اراده‌ی انسان تحت تأثیر دستگاه محاسباتی او است و اگر دستگاه محاسباتی بد کار کند اراده‌ی انسان تصمیم خطا گرفته و همه‌ی توانایی‌های انسان در این جهتِ خطا به کار می‌افتد(16/4/1393). اختلال در دستگاه محاسباتی سبب خواهد شد انسان از داده‌‌هاى درست، خروجى‌‌هاى غلط به ‌‌دست آورد که در آن صورت انسان بهره ای از تجربه‌‌های گذشته خود هم نخواهد برد(1/5/1393).  ایشان در تعبیری روشن و خلاصه، هدف دشمن در جنگ نرم و جنگ روانی را تاثیرگذاری بر میدان محاسبات طرف مقابل معرفی می­کند:

«در جنگ نرم و جنگ روانی - که جنگ روانی یکی از بخشهای جنگ نرم است - هدف دشمن این است که محاسبات طرف مقابل را عوض کند... در جنگ نرم، هدف آن چیزی است که در دل شماست، در ذهن شماست، در مغز شماست؛ یعنی اراده‌ی شما. دشمن میخواهد اراده‌ی شما را عوض کند... برای او تنها راه، منحصر در این است که ملت ایران و مسئولین ایران در نهایت به یک محاسبه‌ای برسند که احساس کنند ادامه‌ی این راه به صرفشان نیست. دشمن میخواهد این محاسبه را بر ذهن شما تحمیل کند؛ میخواهد من و شما به این نتیجه برسیم که صلاح نیست در مقابل آمریکا، در مقابل استکبار، در مقابل دستگاه‌های سیاسىِ تابع کارتلهای گوناگون اقتصادی، خیلی هم بایستیم و خیلی هم مقاومت کنیم؛ از بعضی از حرفها باید دست بکشیم... این همان تغییر محاسبات است. دشمن این را میخواهد(16/5/1391)

از نگاه ایشان مهمترین عامل در کارآمدی یک دستگاه محاسباتی، استواری آن بر محکمترین بنیان های فکری یعنی محکمات دین مبین اسلام است. این ابتنا سبب صیانت محاسبات از اختلال ها و در نتیجه اراده و تصمیم­سازی های صحیح خواهد بود.  ایشان یکی از ویژگی های برجسته امام خمینی(ره) را برخورداری از همین خصیصه بر می­شمارند:

تهدید و تطمیع و فریبِ (دشمن)... در امام مطلقاً اثر نمی­گذاشت، ایستادگی او را مخدوش نمی­کرد...تلاش دشمن و تهدید دشمن نمی­توانست دستگاه محاسباتی امام را به هم بریزد؛ چون یکی از کارهای مهمّ دشمنان همین است؛ با شما که مواجه میشود، نیّت شما را که میداند، تصمیم شما را که میداند، در صدد برمی‌آید کاری کند تا محاسبات شما عوض بشود، دستگاه محاسباتی شما را دچار اختلال کند؛ یکی از کارهای مهمّ دشمنی در عرصه‌های گوناگون این است. دشمن نمیتوانست دستگاه محاسباتی امام بزرگوار را که به بیّنات دین مبین اسلام متّکی بود، دچار اختلال بکند (14/3/98).

در مقابل در اندیشه ایشان، اکتفای به چهارچوب های عوامل محسوس و تحلیل های صرفا مادی و عدم توجه به عوامل معنوی و سنت های الهی، مهمترین عامل اختلال در دستگاه محاسباتی برشمرده می­شود. در ادامه این نوشتار به بررسی مولفه های دستگاه محاسباتی و تطبیق آن بر مسئله مقاومت خواهیم پرداخت.

1-2- مولفه های دستگاه محاسباتی مقاومت

به نظر می­رسد یک دستگاه محاسباتی برای کارآمد بودن باید شامل چند مؤلفه اصلی باشد. آنچه در ادامه با عنوان مؤلفه های دستگاه محاسباتی ارائه می­شود نتیجه تأمل های تحلیلی نگارنده در سخنان رهبر معظم انقلاب در این موضوع می­باشد.

1-2-1- وضعیت مطلوب (اهداف و ارزشها)

کار یک دستگاه محاسباتی، محاسبه سود و زیان و سبک سنگین کردن هزینه ها و فواید عمل انسان، جامعه و یا نظام سیاسی است. اما آنچه مهم است تعریفی است که محاسبه گر از سود و زیان دارد. بی شک مبانی هستی شناختی نظام اسلامی که برآمده از جهان بینی توحیدی آن است تولید کننده ارزشهایی الهی و متعالی هستند که صلاح دنیا و آخرت را در پی خواهد داشت. توجه به این ارزش ها و آرمان هاست که هدف نظام اسلامی را مشخص کرده و سود و زیان جامعه را در دستیابی یا عدم دستیابی به آن ها تعریف می­کند. در این نگاه علاوه بر ارزشمندی دستیابی به ارزشهای معنوی و اخروی مانند کرامت انسانی و قرب الی الله، اهداف مادی مانند امنیت و عدالت و رفاه نیز دارای تعاریفی متعالی بوده و حاصل ساختن آن ها از مهمترین اهداف و آرمانهای نظام اسلامی است.

1-2-2- وضعیت موجود(فرصت ها و چالش ها)

یک دستگاه محاسباتی باید از دو حیث توان محاسبه وضعیت موجود را داشته باشد. از طرفی باید بتواند شناختی حقیقی از خود و توانایی ها و فرصت های خود و عوامل تقویت یا تضعیف کننده خود داشته باشد و از طرفی باید بتواند شناخت صحیحی از چالش ها و موانعی که پیش روی اهدافش می­بیند ارائه کند.

1-2-3- روش ها و راهبردها

یک دستگاه محاسباتی، با توجه به شناختی که از ظرفیت های خود و چالش ها و موانع میان خود و هدف دارد، باید توان محاسبه در ارائه راهکارهای حل مسئله و تبیین روش رسیدن به اهداف برآید.

1-3- آینده و نتیجه

شاید اصلی ترین مؤلفه یک دستگاه محاسباتی آن است که تا چه میزان توان پیش بینی آینده را دارد و می­تواند با ارائه محاسبات دقیق، از حصول یا عدم حصول نتیجه، بر اساس سازوکارهای محاسباتی که مبتنی بر آن است، سخن بگوید. امروزه مراکز متعددی در دنیا به امر «آینده پژوهی» می­پردازند. آینده پژوهی به عنوان دانشی که هدف خود را پیش بینی وضعیت آینده در سطوح مختلف ملی، منطقه ای و جهانی می­داند، به روش هایی که بر مبانی معرفت شناختی عمدتا مادی و تجربی استوار است، اتکاء دارد. روشن است که برساخت دستگاه محاسباتی ایمان محورِ قرآنی، شاید از آن جهت که وحی را مبنای معرفتی خود قرار می­دهد، مورد عنایت ملحدان و کافران به قرآن کریم نباشد و آن را خارج از متد علمی تعریف شده خود قلمداد کنند لکن از دیدگاه امام خامنه ای مبنایی محکمتر از قرآن کریم که بتوان با استخراج دستگاه محاسباتیِ آن، آینده را پیش بینی کرد وجود ندارد.

با توجه به مؤلفه های مذکور، سعی خواهیم نمود این موارد را در تطبیق با مسئله مقاومت در استنادات قرآنی امام خامنه ای پیگیری کنیم. در تطبیق این مولفه ها با مقاومت می­توان این گونه گفت:

1. برآورد آینده و افق پیش روی مقاومت

2. شناخت اهداف و ارزشهای مقاومت

3. خود شناسی مقاومت (شناخت محاسباتی عوامل تقویت و تضعیف کننده عامل مقاوِم)

4. دشمن شناسی مقاومت

5. روش شناسی مقاومت(شناخت محاسباتی چالش ها و سختی های مقاومت)

شایان ذکر است که این مؤلفه های ارکان مذکور در تعریف مقاومت را نیز به طور کامل پوشش خواهد داد.

1-4- آینده و افق مقاومت

در اصطلاح قرآن کریم به اموری که اراده قطعیه خدای متعال بر تحقق آن ها به عنوان یک قانون الهی و قاعده فرازمانی و مکانی، تعلق گرفته است، «سنت الله» گفته می­شود. در اندیشه امام خامنه ای، سنت های الهی در قرآن کریم که همواره مومنان را به مقاومت فراخوانده و آینده ای روشن و تضمین شده را به آنان نوید می­دهد، باید مهمترین عامل ساخت دستگاه محاسباتی انسان مؤمن باشند و یکی از خطاهای مهمی که گریبان نظام محاسبه فرد یا جامعه را می­گیرد اکتفا به چهارچوب عوامل محسوس و مادی و غفلت از سنتهای الهی است که آینده ای تضمینی و قطعی را فراروی مقاومت ترسیم می­کند.

 در یک تقسیم بندی کلی می­توان این سنت ها را به دودسته تقسیم نمود؛1. سنت های الهی در پیروز ساختن مؤمنان مقاوم؛ 2. سنت های الهی در شکست و ذلت دشمنان

1-5- سنت های الهی در پیروز ساختن مقاومت

لزوم اعتماد مقاومت بر سنت های قطعی الهی که وعده قطعی پیروزی را به مقاومت می­دهد، در سخنان رهبر معظم انقلاب، مورد تأکید بسیار جدی و فراوان است.

یکی از خطاهای محاسباتی این است که انسان در چهارچوب عوامل محسوس و صرفاً مادّی محدود بماند؛ یعنی عوامل معنوی را، سنّتهای الهی را، سنّتهایی که خدا از آنها خبر داده است، آن چیزهایی را که با چشم دیده نمیشود، ندیده بگیرد؛ این یکی از خطاهای بزرگ محاسباتی است. خداوند فرموده است: «اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم وَ یُثَبِّت اَقدامَکُم؛ اگر خدا را يارى كنيد ياريتان مى‏كند و گامهايتان را استوار مى‏دارد» (محمد، 7) دیگر از این واضح‌تر؟ اگر شما در راه خدا حرکت کنید، دین خدا را نصرت کنید، خدا شما را نصرت خواهد داد؛ این سنّت الهی است، این غیر قابل تغییر است«وَ لَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللهِ تَبدیلاً؛ و در سنّت خدا هرگز تغييرى نخواهى يافت‏» (احزاب، 62)؛ (16/4/93)

برخی از این سنت ها که در کلام ایشان بیشترین انعکاس را دارند از این قرارند:

1-5-1- سنت نصرت الهی

یکی از سنن قطعیه الهی در قرآن کریم «سنت نصرت» است. خدای متعال به مؤمنانی که کمر همت به نصرت و یاری دین خدای متعال بسته اند، وعده قطعی داده است که حتما نصرت خود را شامل حالشان خواهد نمود. دو آیه : «اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم وَ یُثَبِّت اَقدامَکُم؛ اگر خدا را يارى كنيد ياريتان مى‏كند و گامهايتان را استوار مى‏دارد» (محمد: 7) و آیه « وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزيزٌ؛  و قطعاً خدا به كسى كه [دين‏] او را يارى مى‏كند، يارى مى‏دهد، چرا كه خدا سخت نيرومند شكست‏ناپذير است‏» (حج: 40) بیشترین تکرار را در سخنان امام خامنه ای در این موضوع را دارند. با انضمام این آیات با آیه شریفه «إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَكُمْ ؛ اگر خدا شما را يارى كند، هيچ كس بر شما غالب نخواهد شد» (آل عمران: 160) این نتیجه حاصل می­شود که نصرت کنندگان دین خدا از آن رو که نصرت خدا را برای خود به همراه آورده اند، حتما پیروز خواهند شد و قدرتی یارای غلبه بر آنان را نخواهد داشت:

پیروزی ملّت ایران و پیروزی بسیج و پیروزی این جریان عظیم انقلابی در ایران، تضمین‌شده است. خدای متعال در قرآن میفرماید«اِن یَنصُرکُمُ اللهُ فَلا غالِبَ لَکُم» اگر خدا شما را یاری کند، هیچ کس بر شما غلبه نمیکند. خب، یاری کردن خدا چه جوری است؟«اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم»‌‌ اگر شما یاری کردید دین خدا را، جهت‌گیری الهی را، منطق خدایی را، راه خدا را، خدا هم شما را نصرت خواهد کرد و یاری خواهد کرد؛ این همان چیزی است که امروز وجود دارد... پس کار خدا است، راه خدا است، نصرت خدا است؛ وقتی نصرت خدا شد، خدای متعال هم نصرت خواهد کرد، و وقتی خدای متعال نصرت کرد، فَلا غالِبَ لَکُم؛ هیچ کس بر شما غلبه نخواهد کرد.

محاسبه قطعی آیت الله خامنه ای از آینده توأم با پیروزی ملت ایران، متشکل از دو قیاس برهانی است که به شکل زیر صورت بندی می­شود :

قیاس اول:

صغری: ملت ایران به یاری مقاومانه دین خدا قیام کرده است؛ کبری: هرکس دین خدا را مقاومانه یاری کند، خداوند او را یاری خواهد کرد (این کبری مبتنی بر آیات قرآن کریم است) نتیجه: خداوند ملت ایران را یاری خواهد کرد.

قیاس دوم: (نتیجه قیاس قبل، صغرای قیاس دوم خواهد بود)

صغری: خداوند ملت ایران را یاری خواهد کرد کبری: هر کس مورد یاری خداوند قرار گیرد هرگز مغلوب نخواهد شد و پیروزی اش قطعی است (این کبری نیز مبتنی بر آیات قرآن است) نتیجه: پیروزی ملت ایران قطعی و تضمین شده است.

1-5-2- سنت معیت الهی

مفاد این سنت معیت و همراهی خدای متعال در کنار مؤمنان مقاوم و استوار است. اعلام این معیت برای ایجاد دلگرمی و امیدبخشی و محکم شدن قلوب مؤمنین به ادامه مسیر و عدم سستی ورزیدن در مقاومتشان و یقین به برتری و پیروزی است. سنت معیت الهی با مقاومان، در دستگاه محاسباتی امام خامنه ای جایگاه خاصی داشته و به وفور در بیانات ایشان برای بیان قطعی بودن نزول هدایت الهی به مقاومت کنندگان و رهگشایی در تنگناها، مورد استناد قرار گرفته است:

«اِنَّ اللهَ مَعَنا؛ خدا با ما است» (توبه: 40). مسئله‌ی خیلی مهمّی است اینکه انسان احساس کند که خدا با او است، خدا در کنار او است، خدا پشت سر او است، خدا مراقب او است؛ این خیلی چیز مهمّی است! چون خدا مرکز قدرت و مرکز عزّت است. وقتی خدا با یک جبهه‌ای باشد، این جبهه قطعاً و بلاشک پیروز است... در سخت‌ترین جاها خدای متعال این معیّت را به رخ اولیای خودش کشانده؛ فرض بفرمایید آنجایی که حضرت موسی میگوید: «وَ لَهُمْ عَلَیَّ ذَنْبٌ فَأَخافُ أَنْ یَقْتُلُونِ؛  آنان بر [گردن‏] من خونى دارند و مى‏ترسم مرا بكشند» (شعراء: 14) در اوّل قضیّه خداوند میفرماید: «قَالَ کَلَّا فَاذْهَبَا بِآیَاتِنَا إِنَّا مَعَکُمْ مُسْتَمِعُونَ؛فرمود: «نه، چنين نيست؛ نشانه‏هاى ما را [براى آنان‏] ببريد كه ما با شما شنونده‏ايم‏ »(شعراء: 15) من با شما هستم، از چه‌کسی میترسید... پیغمبران به این وعده‌ی صادق الهی اعتماد کردند در این آیه‌ی شریفه «فَلَمَّا تَرَ ءَا الْجَمْعَانِ قَالَ أَصْحَابُ مُوسىَ إِنَّا لَمُدْرَكُونَ * قَالَ كلاَّ إِنَّ مَعِىَ رَبىّ‏ سَيهَدِين؛ چون دو گروه، همديگر را ديدند، ياران موسى گفتند:ما قطعاً گرفتار خواهيم شد. گفت: چنين نيست، زيرا پروردگارم با من است و به زودى مرا راهنمايى خواهد كرد‏» (شعراء: 61و62)... دلها لرزید، [گفتند] «اِنّا لَمُدرَکون»؛ پدرمان درآمد. اینجا حضرت موسی به اعتماد همان وعده‌ی الهی میگوید: کـَلّا؛ چنین نیست؛ اِنَّ مَعِیَ رَبّی سَیَهدین. و این یک حقیقت و یکی از سنّت‌های قطعیِ تاریخ است(24/12/96)

سنت معیت نیز مانند سنت نصرت، به منزله یک قانون کلی است که مشروط به تحقق شرطش، محقق خواهد شد. توجه به تحقق مشروط بودن این سنن به شروطی مانند «صبر»، «تقوا»، «ایمان» و «احسان» و نیز اعتقاد به محقق شدن این شرط ها در نظام جمهوری اسلامی، در بیانات امام خامنه ای مشهود است:

این معیّت وجود دارد، امّا شرط دارد؛ برای همه نیست. در قرآن چند شرط گذاشته است برای این معیّت. در آخر سوره‌ی نحل [میفرماید]: اِنَّ اللهَ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوا وَالَّذینَ هُم مُحسِنون؛ در حقيقت، خدا با كسانى است كه پروا داشته‏اند و [با] كسانى [است‏] كه آنها نيكوكارند» (نحل: 128) تقوا. «اِنَّ ‌اللهَ مَعَ الصّبِرین‌»(بقره: 153) و «وَ اللهُ‌ مَعَ‌ الصّبِرین»(بقره: 249) و «اَنَّ اللهَ مَعَ المُتَّقین»‌(توبه: 36) و «اَنَّ اللهَ مَعَ المُؤمِنین‌»(انفال: 19) و «وَ اِنَّ اللهَ لَمَعَ المُحسِنین»(عنکبوت: 69) در چند جای قرآن تکرار شده.... اگر این تربیتها انجام گرفت، آن‌وقت «وَالَّذینَ هُم مُحسِنونَ» به وجود می‌آید، «الَّذینَ اتَّقَوا» به وجود می‌آید و از این قبیل، و دنبالش «اِنَّ اللهَ مَعَنا» به وجود می‌آید؛ یعنی قطعاً معیّت الهی حاصل خواهد شد؛ دیگر هیچ جای خوف و حزنی وجود ندارد. (24/12/96)

1-5-3- سنت وراثت زمین به مؤمنان مقاوم و متقی

سنت دیگر الهی که با باور داشتن آن، می­توان آینده مقاومان در راه حق را تضمین شده و قابل محاسبه قطعی دانست، سنت «وراثت یا استخلاف ارض» است؛ منظور از این سنت آن است که خدای متعال وعده حتمی و قطعی داده اند که اگر مومنان اهل عمل صالح و مقاومت باشند، حتما در زمین قدرت را از مستکبران به چنگ آورده و حکومت خواهند نمود.

وعده‌ی الهی دیگر این است: «وعداللَّه الذین امنوا منکم و عملوا الصّالحات لیستخلفنّهم فی‌الارض کما استخلف الّذین من قبلهم؛ خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند، وعده داده است كه حتماً آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد؛ همان گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد» (نور: 55). این هم یک وعده‌ی قطعی است. هر قومی، هر ملتی و هر جمعیتی که ایمان و عمل صالح داشته باشد، خلیفه‌ی خدا در زمین خواهد شد؛ یعنی قدرت را در زمین در دست خواهد گرفت. بروبرگرد ندارد. آنهایی که ایمان داشتند، اگر عمل صالح را با آن همراه کردند،... اگر ایمان باشد، ولی عمل صالح نباشد، خلیفه‌ی خدا در زمین نخواهند شد. ایمان خشک و خالی و ایمان بی‌عمل، نتیجه‌ای ندارد؛ اما اگر ایمان با عمل همراه باشد، حتماً محقّق خواهد شد.(4/10/1377)

ایشان در بیانی دیگر ایستادگی، استقامت، راه را گم نکردن، هدف را گم نکردن، وحدت را حفظ کردن و به خدای متعال توکل کردن را شروط تحقق این سنت و وعده الهی می­داند (6/2/1384).

آیات 128 سوره اعراف و نیز آیه 5 سوره قصص از دیگر آیاتی هستند که در تبیین این سنت الهی، به کرات مورد استشهاد آیت الله خامنه ای قرار گرفته اند.

1-6- اهداف و ارزشهای مقاومت

مقاومت در ادبیات قرآن کریم، نتایج و آثاری را به همراه خواهد داشت که می­توان از این آثار به عنوان اهداف و ارزش هایی که مقاومان برای رسیدن به آن ها، رنج مقاومت را برخود هموار می­کنند نام برد. ایمان به قرآن باعث می­شود، سامانه و نظام محاسباتی مقاومت کنندگان، حصول نتایج مطلوب را از رهگذر مقاومت ایمان محور قابل محاسبه  و ارزیابی بدانند. با توجه به بیانات مقام معظم رهبری، اهداف مقاومت را که در دستگاه محاسباتی مقاومت قابل ارزیابی هستند برخواهیم شمرد:

1-6-1- عزت:

عزت از والاترین ارزش های دینی است که حاصل شدن آن برای یک جامعه، منشأ خیرات و برکات فراوان مادی و معنوی خواهد بود. در دیدگاه امام خامنه ای عزت مانند حصاری مستحکم برای فرد یا جامعه را در برابر نفوذ و نابود کردن دشمنان عمل می­کند. از نظر ایشان، مهمترین تکیه گاه امام خمینی(ره) در موفقیت های بزرگشان عمل به مصداق آیه شریفه «وَ تَوَكَّلْ عَلَى الْعَزيزِ الرَّحيم‏»(شعراء: 217) بود که باعث شد او علاوه بر اینکه خود، مظهر عزت نفس و اقتدار معنوی باشد، روح عزت را در ملت هم زنده کند(14/3/1391)

ایشان یکی از مهمترین آثاری را که قرآن کریم برای مقاومت بیان می­کند، رهیابی به عزت واقعی است که از آن خداوند است و به مؤمنان مقاومت عطا می­کند:

در منطق قرآن، عزت واقعی و کامل متعلق به خداوند و متعلق به هر کسی است که در جبهه‌ی خدائی قرار میگیرد. در مصاف بین حق و باطل، بین جبهه‌ی خدا و جبهه‌ی شیطان، عزت متعلق به کسانی است که در جبهه‌ی خدائی قرار میگیرند. این، منطق قرآن است. در سوره‌ی فاطر میفرماید: «مَنْ كانَ يُريدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَميعاً؛ هر كس سربلندى مى‏خواهد، سربلندى يكسره از آنِ خداست‏» (فاطر: 10) در سوره‌ی منافقون می­فرماید: « وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنينَ وَ لكِنَّ الْمُنافِقينَ لا يَعْلَمُون‏؛ عزّت از آنِ خدا و از آنِ پيامبر او و از آنِ مؤمنان است؛ ليكن اين دورويان نمى‏دانند»(منافقون: 8) عزت متعلق به خداست، عزت متعلق به پیامبر و به مؤمنین است؛ اگرچه منافقان و کافردلان این را درک نمیکنند؛ نمیفهمند که عزت کجاست، مرکز عزت واقعی کجاست... در هر مقطعی که میخواهد غلبه‌ی جبهه‌ی نبوت را بر جبهه‌ی کفر بیان بفرماید، میفرماید: «انّ فی ذلک لایة و ما کان اکثرهم مؤمنین. و انّ ربّک لهو العزیز الرّحیم» ؛(شعراء: ۴) یعنی با اینکه طرف مقابل اکثریت داشتند، قدرت دست آنها بود، پول دست آنها بود، سلاح دست آنها بود، اما جبهه‌ی توحید بر آنها پیروز شد؛ در این یک آیتی است از آیات الهی، و خدای تو عزیز و رحیم است. بعد از آنکه قرآن این گزارش را در طول سوره‌ی مبارکه‌ی شعراء هی تکرار میکند، تکرار میکند، در آخر سوره خطاب به پیغمبر میفرماید: «و توکّل علی العزیز الرّحیم»؛ به این خدای عزیز و رحیم که تضمین کننده‌ی غلبه‌ی حق بر باطل است، توکل و تکیه کن.(14/3/91)

در مقابل عزتی که از مقاومت در مسیر حق حاصل می­شود، خدای متعال ذلت را شامل حال امتی خواهد کرد که کفر نعمت کند مانند فرموده خدای متعال در مورد بنی اسرائیل « وَ ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ؛ [داغ‏] خوارى و نادارى بر [پيشانى‏] آنان زده شد» (بقره: 61)؛ (1/6/1368).

1-6-2- نفی خوف و نفی حزن

یکی از آثار مهم مقاومت که آیات متعددی به آن اشاره دارد، نفی خوف و حزن است. نفی خوف و حزن را می­توان در دو سطح درون قلب انسان و نیز در سطح جامعه مورد ارزیابی قرار داد. مقاومت با نفی خوف، امنیت جانی و با نفی حزن، امنیت روحی و روانی جامعه را برای امت مقاوم به ارمغان خواهد داشت. بنا بر این باید در محاسبات جامعه ایمانی این نقطه ای کلیدی باشد که کسب امنیت متعالی و همه جانبه که بالاترین نعمت برای هر جامعه ای است، جز از راه مقاومت حاصل نخواهد شد.

« إِنَّ الَّذينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا؛ [و مى‏گويند:] «هان، بيم مداريد و غمين مباشيد» (فصلت: 30) کسانی که پایداری و استقامت ورزیدند، فرشتگان بر آنها نازل می‌شوند؛ یعنی در همین حالِ حیات دنیوی‌شان، با ملکوت اعلی ارتباط پیدا می‌کنند؛ یعنی از لحاظ روحی و فکری و روانی، یک ذخیره‌ی تمام‌نشدنی پیدا می‌کنند و هیچ خوف و بیم و اندوهی بر آنها سایه نخواهد افکند. بیم در مقابل خطرهایی است که ممکن است در این راه انسان را تهدید کند. وقتی انسان ترس نداشت، جری‌تر و با قدرتِ بیشتر و روحیه‌ی بهتر در این راه پیش می‌رود و به هدف نزدیکتر می‌شود. انسان وقتی حزن و اندوه ندارد، به خاطر این است که چیزی را از دست نمی‌دهد. اوّلاً موفّقیتهای این راه زیاد است؛ ثانیاً اگر انسان چیزی را هم از دست بدهد، چون در راه وظیفه و انجام تکلیف الهی است، وجدانش آسوده است؛ مثل خانواده‌های شهدا که بچه‌های آنها شهید شده‌اند و داغدیده‌اند، اما درعین‌حال دلهایشان شاد است. اینها فرق دارند با کسانی که این حادثه برای آنها بر اثر غیر شهادت پیش آمده است (21/9/80).

این اثر چنان حائز اهمیت است که شهید، پس از شهادتش، به مجاهدان مقاومی که در راه ملحق شدن به آن ها هستند، به این دو ثمر بشارت می­دهند(5/7/1395)

1-6-3- نصرت  و فتح

پیروزی و فتح ظاهری و مسلط شدن بر دشمنان و غلبه اراده ایمان بر کفر، نیز از نتایج روشن مقاومت است که با توجه به تکرار این مسئله در متون گذشته به همان مطالب اکتفا می­شود.

1-6-4- ثبات قدم

ثبات قدم یکی از آثار مقاومت قرآنی است که در اندیشه مقام معظم رهبری به معنای عدم بازگشت به مسیر طی شده و  پله های پشت سر گذاشته می­باشد (28/11/92)

1-6-5- آثار اخروی

قرب الی الله و وارد شدن در بالاترین درجات بهشت، به عنوان پاداش مجاهدان و مقاومان در راه خدای متعال، برترین انگیزه ای است که انسان مؤمن آن را در محاسبات خود هرگز از قلم نمی­اندازد و مقاومت را در نزد به منزله تجارتی پرسود رقم خواهد زد که این مطلبی روشن است و آیت الله خامنه ای نیز در این زمینه سخن بسیار گفته اند. در این مجال به

a.                 خود شناسی مقاومت

و لا تهنوا و لا تحزنوا و انتم الاعلون ان کنتم مومنین(طرح کلی   454 و 100)

الذین آمنوا و لم یلبسوا ایمانهم بظلم...(طرح کلی 102-103)

برتری مقاومان به عنوان مومنین، و جندالله و ... (طرح کلی158)

الذین قال لهم الناس ان الناس قد جمعوا لکم...(طرح کلی 300 و 301)

انما ذلکم الشیطان یخوف اولیائه... (طرح کلی302) نقاط ضعف، ضعف ایمان موجب اثرگزاری تخویف شیطان و ترس بی پایه از عدو

عوامل تقویت و تضعیف مقاومت: تفسیر مجادله ص129

ترس از جهاد و مقاومت عامل ضعف و انحطاط جوامع ایمانی:

آیت الله خامنه ای در تفسیر آیه13 سوره مبارکه توبه که در آن خدای متعال با تعبیر «أَ تَخْشَوْنَهُم‏» ترس مومنین از قتال دشمن را مورد عتاب قرار داده و ترس از خدا را برای مومنان سزاوارتر می­داند، می­گوید:

در اسلام عواملی وجود دارد که با ترس از غیر خدا در درون انسان مبارزه می­کند...ترس عامل دشمن است که درون جنگجو رخنه کرده است... کسی که با منطق دین آشنا باشد می­فهمد که توحید با ترسیدن نمی­سازد... بنا بر این ترس که از غیر خدا در وجود اهل ایمان هست از ضعف توحید ناشی می­شود.(تفسیر برائت، ص137)

ایشان در ادامه با توجه به زمان صدور آیه یعنی سال های نه یا دهم هجرت که زمان اوج قدرت مسلمانان بود، به نکته مهمی در تفاوت دو حالت مسلمانان در صدر شروع مبارزات که در ضعف کامل بودند اما ترسی در دل نداشتند، و وقتی که در قدرت بودند اما به دل ترس راه دادند، پرداختند:

این حالت از بزرگترین بیماری هایی است که ممکن است بر یک ملت و گروه مسلط شود و به آنان آسیب رساند. این واقعیت غالبا در تاریخ دیده شده است؛ دولتها و حکومتها با عده ای کم کارشان را از صفر شروع می­کنند و در نهایت قدرت کسب می­کنند و بعد از رسیدن به اوج، انحطاطشان آغاز می­شود.

ایشان سپس مداومت بر امر به معروف و نهی از منکر و نیز تواصی مؤمنان به صبر را به عنوان راهکار اسلام برای در امان ماندن از چنین آسیب مهلکی برمی­شمارند(ص139).

سوء ظن به وعده های الهی

1-7- دشمن شناسی مقاومت

و ما للظالمین من انصار (طرح کلی، ص91)

از سنن خداوند از که کفار را رسوا و خار میکند (تفسیر توبه 110 و 111):

«و ان الله مخزی الکافرین» قوانین و سنت های الیه درباره کافران جاری است و این سنت هم از سنن خداوند است که کافران را رسوا و خوار مینماید.(طرح کلی، ص111)

سنت اذلال کافرین (تفسیر مجادله 43و44) دو معنای سنت الهی در اذلال کافرین (همان130)

1-8- روش شناسی مقاومت

کلیدی ترین نکته در باب روش شناسی مقاومت آن است که همه آن چه با عنوان سنن الهی در نصرت مومنان و غلبه کلمة الله و خذلان و اذلال کافران بیان شد، به دست مومنان و به شرط استقامت مجدانه و مجاهدانه آنان محقق خواهد شد.

امام خامنه ای در تفسیر آیه 14 سوره توبه به این مهم پرداخته است(تفسیر برائت 140)

الذین جاهدو فینا(طرح کلی 150)

نفی خوف و خشیت از دشمن(طرح کلی300)

استعینوا بالصبر و الصلاه(طرح کلی 455)

پیروزی به شرط ایمان و صبر (طرح کلی 463) تفاوت میان ایمان و تمسک و امکان عدم همراهی ایمان با تمسک به خدا و رسول، اگر ایمان توام با تمسک باشد حتما پیروزی همراه خواهد شد. کتب الله لاغلبن انا و رسلی (تفسیر مجادله 128)

صبر حداکثری و عدم یاس(476طرح کلی) صبر شرط نزول نصرت (طرح کلی 482)

عدم وهن

سختی های مقاومت، رنج اذیت ضرر آسیب  و...

چالش های مقاومت از قبیل فریب شیطان و ...

قطعی بودن چالش در محاسبات مومنان...

3-9- عدم اهمیت کثرت و قلت در صورت اعتماد به خدای متعال

توکل، 92