مرجعیت علمی قرآن از دیدگاه مقام معظم رهبری

پدیدآورغلامحسین اعرابی

نشریهمجموعه مقالات همایش ملی مقاومت اسلامی از نگاه قرآن کریم

کلمات کلیدی10971

چکیدهمسأله مرجعیت علمی قرآن از دیرزمان توسط برخی دانشمندان اسلامی مثل شاطبی، غزالی، فخررازی و دیگران مطرح و موافقان و مخالفانی داشته است. در دهه‌های اخیر نیز به این مسأله ورود شده، اما مصب بحث به‌روشنی بیان نگردیده است. به نظر می‌رسد در حوزه مرجعیت علمی قرآن، باید چند اصطلاح مورد توجه قرارگیرد: اول: مرجعیت علمی، به معنای حاکمیت قرآن بر همه چیز از جمله علوم. توضیح این‌که: به باور مسلمانان قرآن حق محض است و هرچه در تباین با قرآن باشد، باطل محض می‌باشد و لذا علوم در مبانی، مسائل و اهداف خود نباید در تباین با قرآن باشد. به نظر می‌رسد مرجعیت به این معنا مورد اتفاق مسلمانان است. دوم: جامعیت علمی قرآن، به این معنا که قرآن جامع علوم اولین و آخرین است؛ جامعیت بدین معنا مورد اختلاف دانشمندان اسلامی است، مثلا شاطبی مخالف و غزالی موافق آن است. سوم: منبعیت علمی قرآن، به معنای این‌که قرآن به مثابه سرچشمه و معدن علوم است و لذا مبانی، مواد و اهداف علوم در قرآن وجود دارد؛ اما به صورت درآوردن و بالفعل کردن علوم نیاز به استخراج و استنباط دارد، همان‌گونه که در معدن طلا، صنایع فرآوری شده آن وجود ندارد و فرایندی را باید طی کند. چهارم: تفسیر علمی قرآن به معنای استفاده از فرآورده‌های علمی در تفسیر و تبیین آیات قرآنی که این مسأله نیز موافقان و مخالفانی دارد.پنجم: اعجاز علمی قرآن نیز از دیگر اصطلاحاتی است که در دهه‌های اخیر از سوی برخی دانشمندان به‌کار رفته، اما موافقان و مخالفانی داشته و خصوصاً در مورد به‌کاربردن اعجاز و تطابق آن با تعریف کلامی اعجاز بحث‌هایی صورت گرفته است؛ در این مقاله سعی شده کلام مقام معظم رهبری در باب مرجعیت علمی قرآن مورد بررسی قرار گیرد. به نظر می‌رسد مرجعیت علمی قرآن برای همه علوم از جمله در مورد علوم انسانی در چند جهت از نظر معظم‌له مورد توجه قرار گرفته است؛ از جمله از جهت مبادی و مبانی، از جهت اعتقادی، از جهت نیازهای جامعه، از جهت نگرش، از جهت بینش و گرایش و بالآخره از جهت مأخذ.کلید واژه‌ها: مرجعیت علمی قرآن، مقام معظم رهبری، استفهام قرآنی، علوم انسانی، مبانی مرجعیت، مبانی علمی و فلسفی، تولید علم، علوم غربی