share
1399/09/06
به کوشش دکتر حسن عبدی پور
اسلام شناس و قرآن پژوه فقید ایتالیایی را بهتر بشناسیم

ماسیمیو کامپیانی (۱) (۱۹۵۴-۲۰۲۰) اسلام شناس و قرآن پژوه سرشناس ایتالیایی چند هفته قبل از دنیا رفت. او از خادمان اسلام راستین و انسانی مهربان، دوست داشتنی و اخلاقی بود. جهان اسلام متفکری فاضل را از دست داد. این مختصر ادای دینی به این نویسنده و مترجم خدوم است.

وی در سال ۱۹۷۷ در دانشگاه دولتی میلان فارغ التحصل شد و سپس در سال ۱۹۸۴ در بخش لومباردی ایتالیا در مؤسسه ایتالیایی خاورمیانه و خاور دور در زبان عربی فارغ التحصیل و سپس در رشته‌های مختلفی مانند سنت و قرآن؛ تاریخ معاصر خاورمیانه؛ اندیشه سیاسی و سنت فلسفی مسلمانان متخصص شد.

کامپانینی دارای مدرک فلسفه، دانشکده ادبیات و فلسفه از دانشگاه میلان است و به زبان‌های ایتالیایی، عربی، فرانسوی و اسپانیایی تسلط داشت. او از تاریخ ۱ نوامبر ۲۰۱۶ از خدمات دولتی بازنشسته شده بود.

پروفسور ماسیمو کامپانینی در بسیاری از دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه اوربینو؛ اورینتال ناپل؛ ترنتو؛ سن رافائل؛ انستیتوی مطالعات عالی دانشگاه و…تدریس می کرد. وی نویسنده ای پر کار بود و در ترجمه برخی آثار کلاسیک اسلامی مانند: غزالی؛ فارابی؛ ابن رشد از زبان عربی به ایتالیایی نقش داشت.

او همچنین نویسنده ۳۲ کتاب و بیش از ۱۰۰ مقاله علمی است؛ از جمله مهمترین کتب وی: اسلام و سیاست (از سال ۱۹۹۹ چندین بار باز نشر شد)؛ اندیشه اسلامی معاصر؛ تاریخ مصر از فتح عرب تا امروز؛ تفسیر قرآن به قرآن در قرن بیستم؛ تفکر در اسلام می باشد.

ماسیمو کامپانینی همچنین چندین ترجمه از فلسفه، الهیات مسلمانان و تفسیر قرآن کریم را منتشر کرده است: معاهده قاطع، توازن عمل، چراغ‌های خرد، مرواریدهای قرآن، نوشته‌های سیاسی، مقدمه‌ای بر فلسفه اسلامی، تفسیر مسلمانان درباره قرآن در قرن بیستم، قرآن و تفسیر آن، تفسیرهای مدرن مسلمان، چشم اندازهای فلسفی در تفسیر قرآن جدید، پارادایم و مفاهیم کلیدی، غزالی و الهی، فرهنگ لغت عربی برای فیلسوفان، دانته و اسلام، تفکر در اسلام و محمد، رسول خدا از جمله آنها می‌باشد.

کتاب قرآن و تفسیر او تاکنون چندین مرتبه باز چاپ شده است. وی در این کتاب، تاریخ اسلام را در قالب دکترین سیاسی برای خواننده تشریح می‌کند و قرائت صرفاً دینی که در خصوص اسلام ارائه می‌شود را مردود می‌شمارد و حضور سیاست در دین و بالعکس را لازم می‌داند.

علایق پژوهشی وی به چهار زمینه موضوعی معطوف شده است: ۱) مطالعات قرآنی. ۲) فلسفه اسلامی، اعم از قرون وسطایی و معاصر. ۳) اندیشه سیاسی اسلامی؛ ۴) تاریخ معاصر کشورهای عربی با توجه ویژه به جنبش‌های تندرو اسلام گرایی و سوسیالیسم عربی – اسلامی.

کامپانینی در فلسفه اسلامی بیش از هر چیز از طریق ترجمه تفسیر شده از نویسندگان مختلف کلاسیک مانند غزالی، اورورا و فارابی کمک کرد. وی در اندیشه سیاسی به طور عمده مفهوم مدینه فاضله گذشته نگر را که به الگوی تمایز بین دولت اسلامی و مدل‌های دولت اسلامی مرتبط است، شرح داد. وی  در تاریخ معاصر، نقش نخبگان نظامی در شکل گیری کشورهای خاورمیانه پس از استعمار و مشکلات رابطه اسلام و دموکراسی را برجسته کرد.

در سالهای پایانی کامپانینی مطالعات قرآنی خود را شدت بخشید و سعی کرد رویکردی فلسفی برای تفسیر قرآن در جهت قرآن شناسی فلسفی، یعنی مطالعه قرآن نه تنها از طریق ابزار فلسفه، بلکه به عنوان یک کتاب فلسفی (پیشنهادی) ارائه دهد. به ویژه “مجله مطالعات قرآنی”، SOAS). وی در یک جلد اخیر (روزهای خدا ، ۲۰۱۹) به این موضوع پرداخته است، در مورد الگوی عرضی سفر و زمان به غرب و اسلام، لزوم فراتر رفتن حد سه گانه ایدئولوژی از سه توحید را بحث کرده است.

آخرین کتاب وی شرح حال انتقادی پیامبر محمد (ص) است که در آن کامپانینی به زندگی پیامبر گرامی اسلام از نگاه یک تاریخ شناس (نه شرق شناس) پرداخته است.

کمپنینی مؤمنی موّحد بود. در معرفی اسلام در ایتالیا بلکه در جهان زحمت فراوان کشید و نام خیری از خود برجا گذاشت. خدایش رحمت کند و بر درجاتش در آخرت بیفزاید. 

از کارهای اصلی و مهم وی با ماهیت تاریخی معاصر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اسلام و سیاست، بولونیا، ایل مولینو، ۱۹۹۹، ۲۰۰۳ و ۲۰۱۵. (کامپیانی درکتاب «اسلام، دولت و قدرت سیاسی: مسائل قرون میانه و دغدغه های جدید» و مقاله «فارابی و بنیاد الهیات سیاسی در اسلام» را مورد بحث قرار داده است.)

اندیشه اسلامی معاصر، بولونیا، ایل مولینو، ۲۰۰۵، ۲۰۰۹ و ۲۰۱۶ (نسخه جدید تجدید نظر شده و گسترش یافته).

تاریخ مصر معاصر، رم، نسخه‌های شغلی، ۲۰۰۵، (ترجمه شده توسط عربی توسط مجلس السالی لی التقافع [شورای عالی فرهنگ]، قاهره ۲۰۰۶)

تاریخ خاورمیانه، بولونیا، ایل مولینو ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷، (ترجمه به اسپانیایی و پرتغالی و صربی ۲۰۱۱)، چاپ پنجم تجدید نظر شده و با عنوان تاریخچه خاورمیانه معاصر ۲۰۱۷ اصلاح و تقویت می‌شود.

ایدئولوژی و سیاست در اسلام، بولونیا، ایل مولینو، ۲۰۰۸.

سنی‌ها، بولونیا، ایل مولینو، ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶.

برادران مسلمان در جهان معاصر (با کریم مزران)، تورین ، UTET ، ۲۰۱۰

گزینه اسلامی، میلان، برونو موندادی ۲۰۱۲.

کدام اسلام؟ جهادگرایی، رادیکالیسم، اصلاح طلبی، برشیا، مدرسه، ۲۰۱۵.

اسلام، دین غرب، میلان، میمسیس، ۲۰۱۶.

تاریخ مصر از فتح اعراب تا امروز، بولونیا، ایل مولینو ۲۰۱۷.

سیاست در اسلام. یک تفسیر، بولونیا ، il Mulino ، ۲۰۱۹.

او همچنین مقالات متعددی را منتشر کرده که چند مقاله از آن در مجله تخصصی Oriente Moderno در شهر رم منتشر شده است که در قالب آنها ویژه نامه‌ای را به موضوع دموکراسی در جهان اسلام (اسلام‌ها و دموکراسی‌ها ، ۲۰۰۷) و مقاله دوم به ناسیونالیسم عرب اختصاص داده است.

«هرمنیوتیک قرآنی و غلبه سیاسی: بازسازی تفکر اسلامی»  و جهانی گرایی و جهان وطن گرایی در اسلام: نظریه خلافت» نیز از مقالات مهم ایشان در اواخر عمرشان بود.

سوابق علمی:

از ۱ نوامبر ۲۰۱۱ تا ۳۱ اکتبر ۲۰۱۶ ، دانشیار مطالعات اسلامی (l-OR / ۱۰) در گروه علوم انسانی، دانشگاه ترنتو.

از a.y. 2005-2006 تا ۳۱ اکتبر ۲۰۱۱ استادیار ارشدتاریخ کشورهای اسلامی (L-OR / ۱۰)، دانشکده مطالعات عربی اسلامی و مدیترانه، دانشگاه ناپل اورینتا

مدرس (تمدن اسلامی در دانشکده فلسفه، دانشگاه سن رافائل میلان

از ۱ نوامبر ۲۰۰۲ تا ۳۱ اکتبر ۲۰۰۵ مدرس (استاد معارفه) فرهنگ عربی، دانشکده ادبیات و فلسفه، دانشگاه میلان.

از a.y. 1995 تا a.y. 2000 مدرس (استاد دانشگاه) تاریخ و مؤسسات جهان اسلام، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه اوربینو.

همکار پژوهشی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه میلان، ۱۹۸۹-۱۹۹۴.

از ۱۰ سپتامبر ۱۹۸۴ تا ۳۰ اکتبر ۲۰۰۴ معلم تاریخ و فلسفه در دبیرستان‌ها