📚 محمدِ مورخان

📚Le Mahomet des historiens

✍️محمدعلی امیرمعزی

🏫انتشارات سرف (CERF)

📅سال2025

🔻کتاب محمدِ مورخان تازه‌ترین پروژه پژوهشیِ مشترکِ محمدعلی امیرمعزی و جان تولان است که به‌تازگی در فرانسه منتشر شده است. این مجموعه در دو جلد و بیش از دو هزار صفحه به تحلیل تاریخی و علمیِ چهره پیامبر اسلام بر پایه بررسی منابع متنوع عربی، ایرانی، آفریقایی و اندونزیایی می‌پردازد و ادامه‌ای است بر پروژه «قرآنِ مورخان» (۲۰۱۹). در این اثر، پنجاه پژوهشگر بین‌المللی با رویکردی میان‌رشته‌ای، سیمای پیامبر را در وجوه متفاوت دینی، عرفانی، فلسفی و هنری بازخوانی کرده‌اند.  

🔻در گفت‌وگوی مجله لوپوئن با امیرمعزی، او تأکید می‌کند که شناخت تاریخی از زندگی حضرت محمد(ص) اندک است و آنچه در دست داریم عمدتا روایت‌هایی متاخر و متعارض است. وی می‌گوید هدف این کتاب نه تضعیف ایمان، بلکه ارائه تصویری علمی از بازنمایی‌های متنوع پیامبر در فرهنگ‌های اسلامی است. او تفاوت دیدگاه‌های شیعه و سنی را در فهم پیامبر، از نکات اساسی می‌داند و کتاب را تلاشی برای گفت‌وگویی علمی، احترام‌آمیز و فارغ از پیش‌داوری‌های سیاسی معرفی می‌کند.

ترجمه ماشینی فهرست

پیکره قرآنی: تحلیل ساختار تاریخی قرآن، دوره‌های مکی و مدنی، و بازنمایی پیامبر در مطالعات قرآنی مدرن.

سنت سنی: بررسی نخستین روایت‌های زندگی پیامبر در منابع اهل‌سنت، از دوره اموی تا عباسی.

تناقض‌های سیره: تحلیل ناسازگاری‌های روایی در سیره و مفهوم «زندگی‌های موازی» محمد (ص) در روایت‌های مختلف.

قانون‌نامه مدینه: بررسی انتقادی اصالت و ساختار «میثاق مدینه» و جایگاه آن در تاریخ‌نگاری اسلامی.

منابع مستند سده‌های نخست اسلام: تحلیل داده‌های کتیبه‌ای، پاپیروس‌ها و اسناد نخستین پیرامون محمد (ص) در قرون اولیه.

حضرت محمد (ص) و حقوق اسلامی: مطالعه مفهوم حقوقی پیامبر در فقه اولیه؛ موضوع ارث، نسب و فرزندخواندگی.

سفر شبانه و عروج آسمانی: تحلیل تطور روایت‌های اسراء و معراج در منابع سنی، شیعی و تطبیق میان‌فرهنگی.

چهره پیامبر در تشیع دوازده‌امامی کهن: بازنمایی محمد (ص) در الهیات و ادبیات امامیه نخستین.

آموزه‌های شیعیِ غُلات و نصیریان: بررسی کیهان‌شناسی، نبوت و الوهیت محمد (ص) در میان غالیان و نصیریه (علویان).

بازنمایی‌های اباضیان: تصویر پیامبر در سنت اباضی و نقش او در مشروعیت دینی و هویت تاریخی این جریان.

عرفان در زبان عربی: محمد (ص) به عنوان «قدیس کامل» و حضور فراطبیعی در متون صوفیانه عربی.

عرفان در زبان فارسی: شکل‌گیری عرفان ایرانی، شعر نبوی و نقش محمد (ص) در عرفان کلاسیک فارسی.

عرفان ترکی: بازنمایی پیامبر در تصوف ترکی، مولانا و متون عبادی ترک‌زبان.

عرفان آفریقا: نقش محمد (ص) در تصوف و جنبش‌های اسلامی آفریقا، از جهاد تا خلافت سوکوتو.

فلسفه اسلامی کلاسیک: جایگاه پیامبر در معرفت‌شناسی و فلسفه سیاسیِ فیلسوفان مسلمان.

اسماعیلیه: تأثیر دوگانه محمد (ص) و علی (ع) در باطن‌گرایی فاطمی و نزاری؛ نمادشناسی وحی.

منابع شیعی امامی در تاریخ‌نگاری و فلسفه تاریخ: تحلیل زندگی محمد (ص) در روایت‌های امامی و رابطه‌اش با علی (ع) و اهل‌بیت.

بازنمایی پیامبر در اسلام (هنر تصویری): سیر تاریخی تصویرگری پیامبر، از ممنوعیت‌های دینی تا هنر مغولی و صفوی.

دگرگونی‌ها و مسائل در هنرهای تجسمی معاصر: تحول بازنمایی پیامبر در هنر معاصر و کشمکش میان زیبایی‌شناسی و ایمان.

پرده‌های بزرگ و کوچک (سینما و رسانه): بازنمایی محمد (ص) در سینما و تلویزیون، از «سیره سینمایی» تا قدرت نرم در رسانه.

ادبیات عربی کلاسیک: نقش شاعران عرب در تکوین تصویر پیامبر و سنت ادبیِ مدح نبوی.

بازخوانی‌های ادبی مدرن: تصویر محمد (ص) در شعر و رمان معاصر عربی، از شوقی تا نجیب محفوظ.

تاریخ و فرهنگ تاتارهای قازان: بازنمایی پیامبر در ادبیات و فرهنگ اسلامی تاتار و درک مدرن آن در روسیه.