تفسیر راهنما
اکبر هاشمی رفسنجانی و محققان پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن
در همه آيههاى قرآن، نكتههاى نغز و هدايتخيزى وجود دارد كه پرده از حقايقِ اين كتاب آسمانى مىگشايد. كشف و بيان اين نكتهها به ترتيب و به شكل فنى و علمى، كارى است كه «تفسيرراهنما» در طول ساليانى دراز و پررنج، عهدهدار آن بوده است. بدينسان، نوآورىهاى علمى، شيوه ارائه مفاهيم و موضوعات قرآن به همراه فهرستى جامع از تمامى آنها و اتّخاذِ روشى جديد در تفسير و آموزش قرآن، اين اثر گرانسنگ را در شمار تفاسير برجسته و ممتاز قرار داده است.
اين كتاب از دستآوردهاى پژوهشىِ قرآنشناسِ فرزانه و انديشور معاصر، حضرت آية الله هاشمى رفسنجانى و گروهى از پژوهشگران مركز فرهنگ و معارف قرآن، وابسته به دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم مىباشد كه در بيست جلد ارائه شده است.
این کتاب ابتداء به صورت جلد جلد و در سال 1386به دنبال بازنگری که توسط محققان مرکز بر روی آن انجام شد، همراه با نمایه های آن به صورت دورۀ 21 جلدی توسط انتشارات بوستان کتاب چاپ گردید .
ترجمه قرآن بر اساس تفسیر المیزان
سید محمدرضا صفوی
هدف ترجمه قرآن رساندن پیامهای قرآن است. در این ترجمه تلاش شده معانی و مفاهیم آیات به گونه‌ای پرداخته شود که مخاطبان عام پیامهای الهی و مقاصد قرآنی را به روشنی دریابند و در دریافت مفاهیم درجا نزنند.از آن رو که بیان همه حقایق قرآن در ترجمه امکان‌پذیر نیست و از سوی دیگر دریافت حقایقی از قرآن نیازمند شرح و تفصیل است، به فراخور فهم عام، شرح و بیان برخی آیات نیز بدان ملحق شده و با عنوان مذکور به قرآن‌پژوهان ارائه شده است. بنابر این، ترجمه یادشده همان ترجمه براساس المیزان است که توضیحات و نکات تفسیری بر آن افزوده شده است.
این ترجمه دارای ویژگیهای ذیل میباشد:
.1هیچ ترجمهای بی‌نیاز از تفسیر به معنای عام آن نیست. ترجمه یادشده از آن رو که بر پایه نظرات علامه در المیزان شکل گرفته طبعاً ترجمهای دقیق و متین ارائه کرده است.
.2این ترجمه ـ بر خلاف ترجمه‌های متعارف ـ ترجمهای مبسوط است و بر آن بوده که تمام معانی و مفاهیم جملات آیات را با توجه به الفاظ و خصوصیات آنها و با توجه قراین پیوسته درونی منعکس کند.
3.در این ترجمه ارتباط آیات و ارتباط جملات هر آیه با یکدیگر در حدی که از حال و هوای ترجمه خارج نشود بیان شده است.
.4 این ترجمه چون بر اساس المیزان شکل گرفته و ترجمهای مبسوط است می‌توان آن را خلاصهای از المیزان به شمار آورد.
تفسیر آموزشی
سید محمدرضا صفوی
از جمله كاستيهاى نظام آموزش فقدان متون آموزشى براى سطوح مختلف در زمینه تفسیر قرآن کریم است، که مورد اتفاق مراكز آموزشى حوزههاى علميه ميباشد. در پاسخ به این نیازکتاب تفسیر آموزشی که در شش مرحله و 14 مجلد به سامان خواهد رسید نگاشته شده است .
در این اثر تلاش شده است تا همه مطالب بازگو شده به الفاظ قرآن و ساختار جملات آیات مستند باشد و از تأویل آیات و توجیه آنها برخلاف ظاهرشان پرهیز شود. بدیهی است که قراین روشن درون قرآنی اعم از پیوسته و ناپیوسته که هر متکلمی میتواند به اتکای آنها مراد خویش را بنمایاند نباید مورد غفلت قرارگیرد که در حقیقت آنگونه قرآین خود شکل دهنده ظواهر هستند. توجه و رعایت این روش تفسیری فراگیران قرآن را از فروافتادن به ورطه تفسیر به رأی بازمیدارد و نیز موجب میشود تفسیرهایی را که بر اساس آرای شخصی شکل گرفته و نظریات شخصی مفسر در آنها نقش داشته است بازشناسد.
مستندات این تفسیر در لغت و سایر مسائل ادبی منابع اصیل و معتبر است. و در بخشهایی از این مجموعه تفسیری ـ به تناسب مخاطبان ـ مستندات بازگو شده تا دانشپژوه بیاموزد که در بحثهای لغوی و مانند آن باید از متخصصان هر فن بهره گرفت و از استناد به منابعی که صاحبان آنها در فن مربوطه از اساتید آن فن نیستند پرهیز کرد. این مجموعه بر آن است که دانشپژوه قرآنی در فرایند آموزش، خود به اتکای ابزار تفسیر، مفاهیم آیات را دریابد و اساتید تنها او را در مسیر دریافت مفاهیم و معارف قرآنی راهنمایی میکنند.
این اثر تفسیری متناسب با سطح علمی دانشپژوهان قرآنی تدوین یافته است و در هر مرحله همگام با ارتقای علمی آنان متن تفسیری نیز ارتقا مییابد تا مطالب ارائه شده نه فراتر از سطح علمی مخاطب باشد و نه فروتر از سطح آنها.
پیام های آسمانی
مرتضی دانشمند
کتاب پیامهای آسمانی (معارف قرآني براي كودك و نوجوان) تألیف حجت الاسلام و المسلمین مرتضی دانشمند گامی است به سوی هدفی بزرگ. آن هدف بزرگ، وارد کردن کودکان و نوجوانان به دنیای قرآن است. تا کنون چندین کتاب تفسیری برای کودکان یا نوجوانان نوشتهاند؛ اما بعضی آنها فقط خلاصهای از تفسیر بزرگترهاست، نه تفسیری برای کودکان و نوجوانان و بعضی هم فقط اسم کودک یا نوجوان را به همراه دارد، اما مطالب و نثر و بیان آنها متناسب با ذهنیت و فهم کودکان نیست. بعضی هم فقط اطلاعات و معماهایی قرآنی را ارائه میدهند، نه تفسیر سورهها را. این کتاب با دو روش «خودآموز» و «معلمآموز» قابل استفاده است. در روش خودآموز، قرآنآموزانی که دورههای درستخوانی را گذراندهاند و دوست دارند با ترجمه و تفسیر قرآن آشنا شوند، میتوانند با مطالعه این مجموعه به هدف خود برسند. اگر با مطلبی دشوار روبهرو شدند، برای فهم آن از مربی قرآن یا روحانی محل کمک بگیرند. روش «معلمآموز» در مقدمه کتاب توضیح داده شده است. این مجلد مشتمل بر 12 سوره از جزء سی قرآن کریم است که عبارت است از سوره‌های: نبأ، عبس، ضحى، علق، قدر، تكاثر، همزه، ماعون، كوثر، مسد، توحيد، فلق.
جرعه ای از زلال قرآن
آیت الله میرزا ابوالقاسم محمدیگلپایگانی
این تفسیر که تنها 21 سوره قرآن را شامل میشود از سوره اسراء آغاز و تا پایان سوره صافات ادامه دارد. رویکرد این تفسیر اخلاقی و اعتقادی است .
در اين كتاب، تفسيرى اجمالى از سوره هاى سبأ، ياسين، فاطر و صافات با رویکردی اخلاقی و اعتقادی ارائه شده و برخى از احوال روز قيامت و حال كافران و مؤمنان در قيامت و سرگذشت پيامبران در قرآن و همچنين محاجّه خداوند با كافران به رشته تحرير درآمده است.
تفسیر یاد شده درسهای تفسیری آیت الله میرزا ابوالقاسم محمدی گلپایگانی است که به سبکی روان و جذاب و قابل استفاده برای عموم ارائه شده است.
ترجمه قرآن
پژوهشکده
ترجمه پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن به انگیزه همراه کردن آیات در تفسیر راهنما با ترجمه در سال 1377 آغاز شده، در سال 1385 به صورت مستقل انتشار یافت. در این ترجمه اصول و مبانی ویژه‌ای مورد توجه بوده است از قبیل: در ترجمه واژه‌ها، معنای اصلی واژه مورد توجه بوده و از ذکر لازم معنا یا مراد تفسیری به جای معنای اصلی پرهیز شده است. ادات تأکید به نوعی در ترجمه منعکس شده است. حذف مبتدأ، خبر، جزای شرط و مانند اینها در زبان عربی متداول است. در این ترجمه، برای وضوح مطلب، مواردی که اظهار محذوف نیاز بوده، میان دو قلاب آورده شده است. در سراسر ترجمه، توضیحات تفسیری فراوانی برگرفته از تفاسیر، به اقتضای عبارات متن آیه میان دو قلاب آورده شده است. یکسان‌سازی تعبیرات مشابه قرآنی در ترجمه، مورد توجه بوده و تا حد امکان رعایت شده است.