انشقاق/سوره: نام هشتادوچهارمين سوره قرآن كريم
اين سوره به اتفاق، مكى[63] و در ترتيب نزول، هشتاد و سومين سوره قرآن است[64] كه پس از سوره انفطار و قبل از سوره روم نازل شده[65] و به اين ترتيب، از آخرين سوره‌هاى فرود آمده در مكّه است. نظم سوره و پيوستگى آيات آن دليل بر نزول يكپارچه آن است.[66]سوره انشقاق داراى 25 آيه، 108 كلمه[67] و 430 حرف[68] است[69]. برخى با ادغام آيات 7 ـ 8 آن را 24 آيه[70] و بعضى افزون بر آن با يكى دانستن آيات 10 و 11 آن را 23 آيه[71] دانسته‌اند.
نام مشهور سوره، انشقاق[72] است و بعضى آن را «انشقت» خوانده‌اند كه از آيه نخست آن گرفته شده است.
آيه 21 انشقاق/84 يكى از موارد ده‌گانه سجده مستحب نزد دانشمندان شيعه[73] و از موارد چهارده‌گانه سجده واجب نزد بيشتر علماى اهل سنت است.[74]
محتواى سوره:
1. آيات 1 ـ 5 با بيان حوادث هولناك پايان اين جهان، به برپايى روز قيامت اشاره دارد.2. در آيه 6 مى‌فرمايد: براى انسان سيرى است به سوى پروردگارش و او در اين مسير تا آنجا پيش مى‌رود كه پروردگارش را ملاقات كند.
3. در آيات 7 ـ 12 ملاك پاداش در روز رستاخيز را نامه عمل مى‌داند كه براساس آن به حساب انسانها رسيدگى مى‌شود.
4. در آيات 13 ـ 15 خوشحالى از كفر و گناه و نيز گمان به عدم معاد و بازگشت پس از مرگ را دو علّت براى عذاب بدكاران مى‌شمارد و احاطه همه جانبه ربّ العزّه به تمامى رفتارها و پندارهاى انسان را يادآور مى‌شود.
5 . در آيات 16 ـ 19 با 4 سوگند، به مراحل سير انسان در دنيا و آخرت و انتقالش از حالى به حال ديگر اشاره مى‌كند.
6 . آيات پايانى سوره، ابراز شگفتى از ايمان نياوردن كافران و آگاهى پروردگار از آنچه ايشان در دل پنهان كرده‌اند و بيان فرجام بدكاران و نيكوكاران را دربردارد.[75]
در فضيلت تلاوت اين سوره، از امام صادق(عليه السلام)نقل شده است: كسى كه همواره در نمازهاى واجب و مستحب سوره‌هاى انفطار و انشقاق را بخواند، خداوند بين او و حاجتش فاصله نمى‌افكند و مانعى ميان او و خدا نخواهد بود و پيوسته خداوند به او مى‌نگرد تا از حساب مردم فارغ شود.[76]
در حديثى ديگر از پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) آمده است: هركس همواره اين سوره را بخواند خداوند او را از دريافت نامه عمل از پشت سر در امان مى‌دارد.[77]
منابع
الاتقان فى علوم القرآن؛ احكام القرآن، ابن عربى؛ اهداف كل سورة و مقاصدها فى القرآن؛ البرهان فى علوم القرآن؛ بصائر ذوى التمييز فى لطائف الكتاب العزيز؛ پژوهشى در تاريخ قرآن كريم، حجتى؛ تاريخ قرآن، راميار؛ تفسير التحرير و التنوير؛ تفسير جامع آيات الاحكام؛ التفسير الحديث؛ تفسير الصافى؛ تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان؛ التمهيد فى علوم القرآن؛ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال؛ روض الجنان و روح الجنان؛ المعجم الاحصائى لالفاظ القرآن الكريم؛ الموسوعة القرآنية خصائص السور؛ الميزان فى تفسيرالقرآن؛ نظم الدرر فى تناسب الآيات والسور، بقاعى.محمد حسن درايتى
[63]. البرهان فى علوم‌القرآن، ج 1، ص 281؛ مجمع البيان، ج10، ص695 ؛ التحرير والتنوير، ج30، ص 217.
[64]. التحرير والتنوير، ج30، ص217؛ تاريخ قرآن، راميار، ص 589 .
[65]. بصائر ذوى التمييز، ج 1، ص 99 ؛ التمهيد، ج 1، ص 137 ـ 140؛ التحرير والتنوير، ج 30، ص 217.
[66]. التفسير الحديث، ج 5 ، ص 423.
[67]. المعجم الاحصائى، ج 1، ص 304.
[68]. روض الجنان، ج 20، ص 194؛ تاريخ قرآن، راميار، ص 589 .
[69]. غرائب القرآن، ج 6 ، ص 468؛ الميزان، ج 20، ص 240؛ المعجم الاحصائى، ج 1، ص 309.
[70]. الاتقان، ج 1، ص 150؛ تاريخ قرآن، راميار، ص 589 ؛ تاريخ قرآن، حجتى، ص 148.
[71]. الصافى، ج 5 ، ص 304؛ روض الجنان، ج 20، ص 194.
[72]. التحرير والتنوير، ج 30، ص 617 ؛ الموسوعة القرآنيه، ج 11، ص 153.
[73]. همان، ص 205؛ تفسير جامع آيات الاحكام، ج 3، ص 125.
[74]. احكام القرآن، ج 4، ص 1911.
[75]. اهداف كل سوره، ج 4، ص 96؛ الميزان، ج 20، ص 241.
[76]. ثواب‌الاعمال، ص260؛ مجمع‌البيان، ج10، ص679.
[77]. مجمع البيان، ج 10، ص 695 ؛ بصائر ذوى التمييز، ج 1، ص509 .